BADANIE NASIENIA PODSTAWOWE INFORMACJE
Podstawowym krokiem w diagnostyce niepłodności u mężczyzn jest wykonanie badania nasienia. To badanie diagnostyczne, które wymaga standaryzacji, wyznaczenia wartości referencyjnych oraz nomenklatury zaburzeń. Światowa Organizacja Zdrowia podjęła się tego zadania i w 1980 roku opracowała wytyczne dotyczące procedury badania nasienia i wartości referencyjnych dla parametrów nasienia, które były uaktualniane w 1987, 1992, 1999 oraz 2010 roku w oparciu o coraz to nowsze wyniki badań klinicznych i epidemiologicznych.
Badanie nasienia – wartości referencyjne
Na przestrzeni tych lat zmieniły się zakresy wartości odnoszące się głównie do koncentracji i ruchliwości plemników oraz ich morfologii.
| Rekomendacje WHO z 1992 roku | Rekomendacje WHO z 1999 roku | Rekomendacje WHO z 2010 roku | |
|---|---|---|---|
| Objętość (ml) | ≥2ml | ≥2ml | ≥1,5ml |
| pH | 7,2-8,0 | ≥7,2 | ≥7,2 |
| Koncentracja plemników (mln/ml) | ≥20 mln/ml | ≥20 mln/ml | ≥15 mln/ml |
| Całkowita liczba plemników (mln/ejakulat) | ≥40 mln/ejakulat | ≥40 mln/ejakulat | ≥39 mln/ejakulat |
| Plemniki o ruchu pstępowym (%) | ≥25% o szybkim ruchu postępowym lub ≥50% o szybkim i wolnym ruchu postępowym | ≥25% o szybkim ruchu postępowym lub ≥50% o szybkim i wolnym ruchu postępowym | ≥32% (brak podziału na ruch szybki i wolny postępowy) |
| Plemniki żywe (%) | ≥75% | ≥60% | ≥58% |
| Plemniki o prawidłowej budowie morfologicznej (%) | ≥30% | ≥14% | ≥4% |
Skąd pochodzą wartości referencyjne stosowane w badaniu nasienia?
Najnowsze wydanie rekomendacji WHO z 2010 roku wyznacza nadal obowiązujące wartości referencyjne dla parametrów nasienia na podstawie analizy wyników badań nasienia ponad 4500 mężczyzn z 14 krajów na czterech kontynentach. Grupą referencyjną mężczyzn była grupa ponad 1900 mężczyzn, których partnerki zaszły w ciąże w czasie krótszym lub równym 12 miesięcy. Na podstawie analiz tej grupy mężczyzn wyznaczono wartości referencyjne parametrów nasienia. Stwierdzono na podstawie analiz wyników, iż dolną granicę wartości referencyjnych dla parametrów nasienia płodnych mężczyzn stanowi piąty centyl w rozkładzie centylowym tych wyników. Uznano, że w przypadku parametrów nasienia zasadne będzie zastosowanie jednostronnego przedziału referencyjnego (dolna granica wartości referencyjnych), gdyż wysokie wartości parametrów nasienia nie mają skutków klinicznych tak jak to występuje w przypadku wartości referencyjnych morfologii krwi obwodowej.
| Parametry | Wartości referencyjne |
|---|---|
| Objętość (ml) | ≥1,5 |
| Całkowita liczba plemników ( mln/ejakulat) | ≥39 |
| Koncentracja plemników ( mln/ml) | ≥15 |
| Całkowita ruchliwość (ruch progresywny (PR) + ruch nieprogresywny (NP), %) | ≥40 |
| Plemniki o ruchu progresywnym (PR,%) | ≥32 |
| Plemniki żywe (%) | ≥58 |
| Plemniki o prawidłowej budowie morfologicznej (%) | ≥4 |
| pH | ≥7,2 |
| Parametry | N | Centyle | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2,5 | 5 | 10 | 25 | 50 | 75 | 90 | 95 | 97,5 | ||
| Objętość (ml) | 1941 | 1,2 | 1,5 | 2,0 | 2,7 | 3,7 | 4,8 | 6,0 | 6,8 | 7,6 |
| Całkowita liczba plemników (mln/ejakulat) | 1859 | 23 | 39 | 69 | 142 | 255 | 422 | 647 | 802 | 928 |
| Koncentracja plemników (mln/ml) | 1859 | 9 | 15 | 22 | 41 | 73 | 116 | 169 | 213 | 259 |
| Całkowita ruchliwość (ruch progresywny (PR) + ruch nieprogresywny (NP.), %) | 1781 | 34 | 40 | 45 | 53 | 61 | 69 | 75 | 78 | 81 |
| Plemniki o ruchu progresywnym (PR,%) | 1780 | 28 | 32 | 39 | 47 | 55 | 62 | 69 | 72 | 75 |
| Plemniki żywe (%) | 428 | 53 | 58 | 64 | 72 | 79 | 84 | 88 | 91 | 92 |
| Plemniki o prawidłowej budowie morfologicznej (%) | 1851 | 3 | 4 | 5,5 | 9 | 15 | 24,5 | 36 | 44 | 48 |
Badania tak dużej grupy mężczyzn dotyczyła tylko Pacjentów, którzy oddali kompletną próbkę ejakulatu po zachowaniu 2-7 dniowej abstynencji seksualnej.
W jaki sposób przeprowadzono badania nasienia?
Badanie nasienia zostały przeprowadzane zgodnie z zalecanymi przez WHO procedurami: dotyczyło to sposobu oceny koncentracji plemników (hemocytometr), temperatury podczas analizy ruchliwości- temperatura pokojowa lub 37 st. C, ocena morfologii plemników na podstawie klasyfikacji Tygeberga oraz ocena żywotności przy zastosowaniu eozyny do oceny żywych plemników.
Co oznaczają wyniki badania nasienia dla pacjenta?
Wyznaczone wartości referencyjne określają w sposób statystyczny, iż Pacjent osiągający te wartości ma szansę na uzyskanie ciąży u partnerki. Jednak nie oznacza to, że poniżej tych wartości Pacjent jest bezpłodny i na pewno nie osiągnie zamierzonego efektu (zapłodnienie partnerki).
Badanie nasienia nie wystarczy do pełnej diagnozy problemów z płodnością
Aby w pełni ocenić stan zdrowia mężczyzny w aspekcie ewentualnych problemów z płodnością bardzo ważne jest, aby interpretować wynik badania nasienia wraz z sytuacją kliniczną Pacjenta oraz zdiagnozować Pacjentkę.
Obecnie obowiązujące wartości referencyjne dla parametrów nasienia wg rekomendacji WHO (rok 2010) nadal wzbudzają wiele dyskusji i kontrowersji wśród Pacjentów jak i środowiska osób zajmujących się problemem niepłodności z powodu przyjęcia, jako standard poprzednich rekomendacji WHO (z lat 1987, 1992, 1999). Należy jednak pamiętać, iż WHO ma na celu standaryzację badań nasienia, co umożliwia jednoznaczną i obiektywną ocenę parametrów nasienia niezależnie od laboratorium, w którym badanie zostało wykonane.