U 15% mężczyzn uznawanych za niepłodnych wyniki ogólnego badania nasienia są prawidłowe, dlatego istotna jest głębsza analiza ejakulatu. Ważną rolę w procesie zapłodnienia i rozwoju zarodka odgrywa znajdujący się w plemniku materiał genetyczny. Jego uszkodzenie może ograniczać zdolności rozrodcze mężczyzny, stając się potencjalną przyczyną zatrzymania rozwoju zarodka na wczesnym etapie, niepowodzeniami implantacji zarodka lub poronieniami. W celu sprawdzenia potencjału rozrodczego warto wykonać specjalistyczne badanie fragmentacji DNA plemników.
Badanie chromatyny plemnikowej krok po kroku
Czym jest badanie fragmentacji DNA plemników, inaczej chromatyny plemnikowej? Aby lepiej zrozumieć istotę badania, przyjrzyjmy się roli i budowie męskich komórek rozrodczych.
Plemnik (gameta męska) – jednym z głównych zadań tej komórki jest przekazanie materiału genetycznego potomstwu na drodze zapłodnienia komórki jajowej. Materiał genetyczny (DNA plemnika) wraz z innymi białkami tworzy chromatynę, która wchodzi w skład jądra komórkowego znajdującego się w główce plemnika. Upakowane DNA w postaci chromatyny łatwo się barwi, dlatego jest dobrym markerem do badań. Istotną funkcją tej struktury jest zabezpieczanie materiału genetycznego przed różnymi czynnikami zewnętrznymi, które mogą prowadzić do uszkodzenia i niekorzystnej fragmentacji DNA.
Najpopularniejszą metodą badania chromatyny plemnikowej jest test SCD (z ang. Sperm Chromatin Dispersion). Podczas analizy poddajemy plemniki denaturacji kwasowej i reakcji ze związkiem lizującym. Tym sposobem otrzymujemy wyizolowane nici DNA. Po barwieniu preparatu obserwujemy różne stopnie wybarwienia, większe lub mniejsze rozproszenie barwnika wokół główki plemnika (tzw. halo) albo całkowity brak takiego zjawiska. Im większe jest halo, tym stopień integralności (braku fragmentacji) DNA jest większy.
Jak interpretować wynik badania chromatyny plemnikowej?
Wynik badania podawany jest w formie indeksu fragmentacji DNA – DFI (z ang. DNA Fragmentation Index), który jest odsetkiem plemników wykazujących uszkodzenia chromatyny. Najprościej mówiąc, im większa wartość indeksu, tym większy odsetek plemników przenoszących nieprawidłowy materiał genetyczny.
- DFI ≤ 30% – wynik prawidłowy,
- DFI > 30% – wynik nieprawidłowy.
Jak przygotować się do badania?
Badanie chromatyny plemnikowej wykonuje się podobnie jak inne badania nasienia – pacjent oddaje nasienie metodą masturbacji. Jego abstynencja seksualna powinna mieścić się w zakresie około od 2 do 5 dni. W dniu badania konieczny jest także dobry stan zdrowia (brak infekcji) i nieprzyjmowanie leków mających negatywny wpływ na parametry nasienia (np. antybiotyków).
Kiedy rekomendowane jest badanie chromatyny plemnikowej?
- W przypadku nawracających poronień.
- W przypadku powtarzającego się braku implantacji zarodka.
- Przy obniżonym odsetku prawidłowych morfologicznie plemników (teratozoospermii).
- Dla mężczyzn po 40 roku życia starających się o dziecko, nawet jeżeli posiadają już potomstwo.
- W przypadkach niepłodności bez jasno stwierdzonej przyczyny, kiedy wszystkie inne parametry nasienia oraz wyniki badań partnerki są w normie.
- Kiedy parametry badanego materiału pozwolą na przeprowadzenie analizy. Ograniczeniem metody jest zbyt mała koncentracja plemników. Nasze laboratorium przeprowadza analizę w przypadku koncentracji plemników ≥ 2 mln/ml.
Potencjalne czynniki mogące wpływać na wzrost stopnia fragmentacji DNA plemników
- stres;
- palenie papierosów;
- nadużywanie alkoholu;
- siedzący tryb życia;
- czynniki zewnętrzne (chemikalia, pestycydy, promieniowanie);
- przebyte infekcje;
- przegrzewanie, urazy czy operacje jąder;
- przebyta chemioterapia
- zbyt długi okres abstynencji seksualnej.
Co można zrobić, aby poprawić wynik?
Poza wyeliminowaniem czynników potencjalnie wpływających na DFI, nie ma żadnych metod farmakologicznych, które można rekomendować. W niektórych sytuacjach podczas procedury IVF prosimy o skrócenie okresu abstynencji seksualnej nawet do 0-1 dnia.
Artykuł powstał we współpracy z Gedeon Richter
