Estradiol to podstawowy żeński hormon rozrodczy produkowany przede wszystkim przez jajniki. Jest niezbędny dla prawidłowego przebiegu cyklu menstruacyjnego i utrzymaniu szeroko rozumianych zdolności rozrodczych – zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Czym dokładnie jest ten hormon, jaką pełni rolę w organizmie i jakie objawy wiążą się z jego niedoborem?
Co to jest estradiol?
Estradiol to steroidowy hormon płciowy, należący do grupy estrogenów. Jest produkowany głównie przez jajniki u kobiet, ale jego synteza odbywa się również w nadnerczach, tkance tłuszczowej, kościach i męskich jądrach. W czasie ciąży estradiol jest wytwarzany przez łożysko.
Działanie estradiolu jest wielokierunkowe.
Jak już powiedzieliśmy, estradiol przede wszystkim odgrywa kluczową rolę w regulacji cyklu menstruacyjnego – stymuluje rozwój komórki jajowej i jej uwalnianie podczas owulacji. W okresie płodowym odpowiada z prawidłowy rozwój żeńskich narządów płciowych a podczas dojrzewania wpływa na powstawanie drugo i trzeciorzędowych cech płciowych u kobiet (m.in. rozwój gruczołów piersiowych). Działanie estradiolu jest widoczne również w macicy – pobudza tam błonę śluzową do wzrostu przygotowując ją tym samym do implantacji zarodka. Ponadto odpowiada za utrzymanie zdrowia kości i funkcji sercowo-naczyniowych, ma wpływ na wydzielanie śluzu szyjkowego, na libido i samopoczucie psychiczne.
Estradiol u mężczyzn, choć produkowany w relatywnie niewielkich ilościach, jest ważny w procesie spermatogenezy. Odpowiada za ruchliwość plemników wpływając w sposób bezpośredni na męską płodność.
Zmiany poziomu estradiolu podczas cyklu i w trakcie ciąży
Stężenie estradiolu zmienia się zależnie od fazy cyklu miesiączkowego, jak również w trakcie ciąży. W fazie folikularnej stopniowo rośnie osiągając najwyższy poziom tuż przed owulacją. Po przebytej owulacji dość gwałtownie spada, by znów lekko podnieść swe stężenie w fazie lutealnej. W czasie ciąży poziom estradiolu stopniowo wzrasta i w ostatnim trymestrze osiąga najwyższe wartości. Z kolei u kobiet w okresie menopauzalnym poziom estradiolu jest niski – porównywalny ze stężeniem tego hormonu u mężczyzn.
Objawy niedoboru estradiolu u kobiet obejmują:
- niedorozwój żeńskich narządów płciowych u noworodków i niemowląt
- opóźnione dojrzewanie płciowe u dziewcząt
- zaburzenia miesiączkowania
- niepłodność
- uderzenia gorąca i suchość pochwy
- zaburzenia nastroju
- osteoporoza
U mężczyzn poziom estradiolu jest zasadniczo niski a jego zbyt wysokie stężenie objawia się głównie niepłodnością oraz powiększeniem gruczołów piersiowych – tzw. ginekomastią.
Estradiol – normy dla kobiet i mężczyzn
Normy poziomu estradiolu we krwi różnią się znacznie w zależności od płci, fazy cyklu menstruacyjnego u kobiet, ciąży oraz ogólnego stanu zdrowia. Badanie stężenia estradiolu wraz z badaniem ultrasonograficznym jest wykorzystywane w niepłodności do oceny wzrostu pęcherzyka dominującego w fazie folikularnej oraz wystąpienia owulacji. Jego monitorowanie jest bardzo ważnym elementem stymulacji mnogiej owulacji w procesie leczenia metodą zapłodnienia pozaustrojowego in vitro. Ocena poziomu estradiolu ma również zastosowanie w okresie okołomenopauzalnym u kobiet oraz w diagnostyce hormonalnej niepłodności u mężczyzn.
- Faza folikularna (od pierwszego dnia miesiączki do owulacji): 20 – 200 pg/ml
- Owulacja: 100 – 500 pg/ml
- Faza lutealna (od owulacji do pierwszego dnia kolejnej miesiączki): 70-200 pg/ml
- Menopauza: 5 – 50 pg/ml,
U kobiet w ciąży, poziom estradiolu jest znacznie wyższy i zmienia się w zależności od trymestru:
- I trymestr: 200-2500 pg/ml
- II trymestr: 1250-7200 pg/ml
- III trymestr: 6100-13500 pg/ml
U mężczyzn normy estradiolu wynoszą zazwyczaj od 11 do 40 pg/ml.
Podane wartości referencyjne mają charakter uogólniony i orientacyjny, a normy estradiolu mogą różnić się w zależności od laboratorium.
Artykuł powstał we współpracy z Gedeon Richter
