Jakość plemników może zależeć od wielu czynników – od ogólnego stanu zdrowia mężczyzny, ale też uwarunkowań genetycznych czy środowiskowych. Jednocześnie warto wiedzieć, że na parametry nasienia można mieć, do pewnego stopnia, wpływ. O jakich zasadach pamiętać, by poprawić jakość spermy?
Od czego zależy jakość nasienia?
Jakość nasienia jest złożoną kwestią, która zależy od wielu czynników, zarówno biologicznych, jak i środowiskowych. Rolę odgrywa genetyka, która w dużej mierze determinuje podstawowe parametry nasienia. Nie bez znaczenia jest również układ hormonalny, który reguluje proces produkcji plemników oraz ma istotny wpływ na szeroko rozumianą płodność. Dla przykładu niedobór testosteronu może być konsekwencją niedoczynności tarczycy lub nadmiaru kortyzolu.
Obniżenie jakości nasienia jest niekiedy związane z chorobami układu rozrodczego, na przykład zakażeniami bakteryjnymi lub grzybiczymi. Chorobą wpływającą na męską płodność są też niekiedy żylaki powrózka nasiennego, które w dużym nasileniu podwyższają temperaturę w jądrach, przez co spermatogeneza nie przebiega prawidłowo.
Ponadto jakość spermy zależy od takich czynników, jak:
- Wiek mężczyzny – z biegiem lat jakość nasienia ulega pogorszeniu. Zmniejsza się liczba plemników, mogą one być mniej ruchliwe i charakteryzować się nieprawidłową budową. Płodność mężczyzny po 40 roku życia jest już niższa niż w przypadku mężczyzny dwudziestoletniego, choć wciąż może on zostać ojcem zdrowego dziecka.
- Ekspozycja na czynniki szkodliwe – różnego rodzaju toksyny (na przykład w miejscu pracy), silne środki chemiczne w tym związki endokrynnie czynne, czy promieniowanie mogą uszkadzać DNA komórek rozrodczych. Spadek jakości nasienia, a niekiedy całkowita bezpłodność może być efektem leczenia nowotworów agresywnymi formami terapii, takimi jak radio- czy chemioterapia.
Jakość spermy a prowadzony styl życia
Prowadzony styl życia ma relatywnie duży wpływ na jakość nasienia. Wśród czynników istotnych dla męskiej płodności możemy wymienić takie elementy jak:
- Dieta – jeśli jest uboga w mikro- i makroelementy, antyoksydanty (zwalczające wolne rodniki), a przy tym bogata w cukier i niezdrowe tłuszcze, z dużym prawdopodobieństwem negatywnie odbije się na zdrowiu, w tym także na płodności.
- Używki – nikotyna, alkohol i inne używki mogą zmieniać strukturę plemników i negatywnie wpływać pracę gruczołów wytwarzających hormony płciowe.
- Aktywność fizyczna – brak ruchu ma negatywny wpływ na zdolność organizmu do prokreacji. Jednocześnie trzeba wiedzieć, że płodność obniża też nadmierny wysiłek i przetrenowanie.
- Dobrostan psychiczny – stres i przewlekłe zmęczenie, szczególnie długotrwałe, mogą wiązać się z zaburzeniami gospodarki hormonalnej, m.in. nadmiernym stężeniem kortyzolu, co z kolei jest powodem obniżenia poziomu testosteronu.
Zadbaj o prawidłową wagę
Zdrowe nawyki żywieniowe to duża szansa na poprawę nasienia. Istotny jest wybór odpowiednich produktów, ale także planowanie posiłków w ciągu dnia (czas posiłków, liczba przyjmowanych kalorii, zbalansowanie mikro- i makroskładników). Pamiętaj, że nadwaga może prowadzić do zmian metabolicznych, których objawem są zaburzenia hormonalne i pogorszenie funkcjonowania organizmu jako całości. Przykładem jest cukrzyca, nierzadko towarzysząca nadwadze, która rozregulowuje układ hormonalny i powodują pogorszenie funkcjonowania wielu różnych narządów.
Dieta na poprawę nasienia
Aby poprawić jakość spermy, konieczne jest wybieranie produktów bogatych w witaminy i minerały, możliwie nieprzetworzonych. Dieta mężczyzny starającego się o dziecko powinna być zbilansowana, tzn. dostarczać odpowiedniej liczby kalorii (dostosowanej do prowadzonego trybu życia). Ważne jest także źródło tych kalorii – zachowanie proporcji między białkami, tłuszczami i węglowodanami.
Witaminy wzmacniające plemniki to między innymi witamina C oraz E – silne przeciwutleniacze, które pozwalają walczyć ze stresem oksydacyjnym. Stres oksydacyjny nasienia jest jedną z przyczyn męskiej niepłodności.
Przeczytaj więcej: Stres oksydacyjny nasienia jako przyczyna męskiej niepłodności – co warto wiedzieć?
W powstawaniu zdrowej spermy swój udział ma także cynk, który wpływa na żywotność ruchliwość plemników, a także na ich liczbę w nasieniu (gęstość nasienia). Z kolei kwas foliowy u mężczyzn (podobnie jak u kobiet) pełni istotną rolę w procesie syntezy DNA i produkcji prawidłowej liczby plemników. Ważne są również selen, witaminy z grupy B i kwasy omega-3. Niekiedy konieczna będzie suplementacja – lekarz może ją zaproponować po wykonaniu zestawu badań.
Co jeść, aby zwiększyć płodność?
Jakie produkty wybierać, aby wzmocnić plemniki? Wśród zalecanych dla mężczyzn znajdziemy:
- tłuste ryby morskie i owoce morza,
- chude mięso (m.in. drobiowe),
- pieczywo pełnoziarniste,
- pestki dyni, kasze, brązowy ryż, orzechy,
- warzywa (m.in. papryka, marchew, cebula, czosnek, szpinak, pomidory, brokuły, natka pietruszki),
- owoce (brzoskwinie, melony, granaty banany, porzeczki),
- zdrowe oleje (oliwa z oliwek).
W diecie wspierającej płodność należy unikać alkoholu, wysoko przetworzonej żywności, papierosów i produktów bogatych w cukry proste czy tłuszcze utwardzone, takie jak olej palmowy.
Jakie codzienne nawyki zmniejszają szansę na zdrowe nasienie?
Spermatogeneza powinna przebiegać w niższej temperaturze niż temperatura ciała – w jądrach jest to około 34,5-35,5°C). Przegrzewanie jąder ma więc negatywny wpływ na proces wytwarzania plemników. Wzrost temperatury może być wynikiem noszenia zbyt ciasnej bielizny czy długotrwałego siedzenia.
Na jakość nasienia ma wpływ również częstotliwość współżycia – optymalna to 2-3 razy w tygodniu.
Jak badać jakość nasienia?
Jakość nasienia można zbadać, wykonując seminogram – badanie laboratoryjne nasienia (pacjent oddaje je wcześniej metodą masturbacji – w domu lub w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu w klinice leczenia niepłodności).
Regularne badania medyczne, odpowiednia dieta, zdrowy styl życia i unikanie szkodliwych substancji to podstawowe kroki, które mężczyzna może podjąć, aby poprawić lub utrzymać dobrą jakość nasienia.
Przeczytaj więcej: Na czym polega badanie nasienia i kiedy warto je wykonać?
Czy są leki na poprawę parametrów nasienia ?
W przypadku ponad 50 % mężczyzn nie można rozpoznać przyczyny obniżonych parametrów nasienia. Niestety na świecie do tej pory nie zarejestrowano leków na poprawę parametrów nasienia. Pomimo wielu badań nie udowodniono, aby żadna substancja farmakologiczna poprawiała znamiennie jakość nasienia i zwiększała szansę na posiadanie dziecka, dotyczy to również szeroko reklamowanych suplementów diety.
Artykuł powstał we współpracy z Gedeon Richter.
