Mimo że testosteron jest ważnym hormonem regulującym płodność mężczyzny, jego przyjmowanie bez nadzoru lekarza (na przykład w ramach tzw. dopingu) może prowadzić nawet do trwałej niepłodności. Jak nadmiar lub niedobór testosteronu wpływają na płodność i jakie konsekwencje wiążą się z jego stosowaniem bez wskazań medycznych?
Jaki wpływ na płodność ma stosowanie testosteronu, androgenów i innych substancji androgenno-anabolicznych?
Stosowanie testosteronu i innych androgenów ze wskazań medycznych oraz poza nimi (tzw. doping) ma negatywny wpływ na płodność mężczyzny.
Czy testosteron może poprawić parametry nasienia?
Nie, testosteron zawsze działa negatywnie na parametry nasienia. Chęć posiadania dziecka jest przeciwwskazaniem do stosowania preparatów testosteronu.
Czy niski poziom testosteronu może powodować niepłodność?
Niskie stężenie testosteronu nie jest bezpośrednią przyczyną niepłodności. Obniżone stężenie testosteronu jest najczęściej jednym z wtórnych objawów nieprawidłowego wydzielania hormonów odpowiedzialnych za spermatogenezę lub też innych zaburzeń. Mężczyźni z niskim poziomem testosteronu we krwi najczęściej mają wystarczające stężenie testosteronu w jądrach do produkcji i dojrzewania plemników.
Co powinien zrobić mężczyzna, który przyjmuje testosteron lub inne substancje androgenno-anaboliczne i planuje lub już stara się o dziecko?
U pacjentów, którzy ze wskazań medycznych przyjmują preparaty testosteronu, lekarz zadecyduje o odstawieniu i ewentualnie zmianie terapii. Dostępne są preparaty, które mogą pośrednio zwiększyć wydzielanie testosteronu bez zahamowania spermatogenezy.
Mężczyźni nadużywający testosteronu i innych substancji androgenno-anabolicznych w celu zwiększenia wydolności i budowy masy mięśniowej powinni przestać je przyjmować.
Przeczytaj informacje dotyczące zabezpieczenia płodności na przyszłość oraz zamrożenia nasienia https://gameta.pl/leczenie-nieplodnosci/zachowanie-plodnosci-u-pacjentow-przed-terapia-onkologiczna/
Czy przyjmowanie testosteronu niesie za sobą ryzyko na płodność w przyszłości?
Stosowanie testosteronu zgodnie ze wskazanym medycznymi, pod kontrolą lekarską jest bezpieczne. Najważniejsze przeciwwskazania to choroby serca, nowotwory gruczołu krokowego, niewydolność wątroby, nerek, rak piersi i niepłodność.
W przypadku mężczyzn stosujących tzw. doping dawki testosteronu lub związków wywołujących efekt podobny do testosteronu są kilku-kilkunastokrotnie wyższe. Przyjmowane są one w kilku-kilkunastotygodniowych cyklach. Nadmiar testosteronu wpływa negatywnie na wiele aspektów zdrowia mężczyzny. Najważniejsze efekty niepożądane to zaburzenia libido, spadek objętości jąder, trądzik, zatrzymanie wody, obrzęki, łysienie, powiększenie piersi (ginekomastia), nadciśnienie, zaburzenia psychiczne i niepłodność. Długofalowo „sterydy” działają negatywnie na cały organizm, w tym na układ rozrodczy.
Czy po odstawieniu „sterydów anabolicznych” u mężczyzn ich nadużywających dochodzi do powrotu płodności?
Zaburzenia płodności obserwuje się u 25-50% mężczyzn stosujących substancje androgenno-anaboliczne w wywiadzie. Dochodzi do silnego zahamowania osi podwzgórze-przysadka-jądra z upośledzeniem ich funkcji z nierzadko trwałym uszkodzeniem jąder.
Po zaprzestaniu nadużywania substancji androgenno-anabolicznych organizm dąży do powrotu do stanu wyjściowego. Proces ten jest powolny i trwa od kilku do kilkunastu miesięcy i nie zawsze kończy się pełnym powrotem do zdrowia. Stan taki nazywa się hipogonadyzmem posteriodowym.
Reasumując, u mężczyzn stosujących sterydy w wywiadzie obserwujemy trzy możliwe scenariusze. Najlepszy – czyli całkowity powrót spermatogenezy bez wpływu na płodność. Gorszy, polegający na upośledzeniu w różnym stopniu, co objawia się nieprawidłowymi parametrami nasienia i dużym ryzykiem niepłodności. Najgorszą konsekwencją dla mężczyzny jest całkowite zatrzymanie spermatogenezy, co objawia brakiem plemników w nasieniu (azoospermia).
Po jakim czasie należy zbadać nasienie po odstawieniu testosteronu?
Podejście jest tu zindywidualizowane w zależności od dawki, rodzaju preparatów oraz wyników badań hormonalnych. Spermatogeneza trwa w jądrach około dwóch miesięcy. Mając powyższe na uwadze, miarodajny wynik otrzymujemy po 2 miesiącach od odstawienia leczenia. W praktyce nierzadko czas oczekiwania na prawidłowe parametry nasienia jest jednak dłuższy. W przypadku nadużywania „sterydów” (tzw. doping) okres ten dodatkowo się wydłuża. Każdego mężczyznę należy traktować tutaj indywidualnie.
Czy zastosowanie tzw. „odbloku” zmniejsza ryzyko niepłodności?
„Odblok” lub „terapia pocyklowa” to zestaw leków, jakie najczęściej na własną rękę, poza kontrolą lekarską, przyjmują osoby stosujące sterydy anaboliczne w celu zminimalizowania efektów ubocznych związanych hipogonadyzmem.
Do najczęściej stosowanych leków zalicza się tu: antyestrogeny (cytrynian klomifenu – Clostilbegyt), inhibitory aromatazy (letrozol, anastrozol) czy gonadotropinę kosmówkową (Ovitrelle, Zivafert, Pregnyl).
Protokoły te stosowane są poza systemem służby zdrowia, nie są wystandaryzowane. Dlatego też nie ma zbyt wielu badań oceniających je pod kątem powrotu płodności. Niektóre schematy oparte o wyżej wymienione leki mogą przyspieszyć powrót funkcji jąder i pojawienie się plemników w nasieniu. Brakuje jednak dowodów, że zmniejszają one prawdopodobieństwo trwałego uszkodzenia jąder i ryzyka niepłodności w przyszłości.
Dr hab. n.med. Paweł Radwan
Patronat naukowy
