Wirus brodawczaka ludzkiego to jeden z najpowszechniej przenoszonych wirusów. Może powodować niegroźne problemy zdrowotne (takich jak zmiany skórne), ale niekiedy może być też powodem rozwoju nowotworów (m.in. szyjki macicy, gardła i odbytu). Czym dokładnie jest ten patogen, jakie choroby może wywoływać i jaki jest jego wpływ na płodność i ciążę?
Skąd się bierze HPV i jak dochodzi do zakażenia?
Wirus HPV jest przenoszony głównie drogą płciową, poprzez kontakt skórny w obszarze genitaliów. Do zakażenia może dojść podczas zbliżenia, ale także przy bliskim kontakcie intymnym, niekoniecznie obejmującym stosunek płciowy. Możliwe jest również zarażenie się przez kontakt ze śliną czy krwią osoby zarażonej.
Wirus brodawczaka ludzkiego jest dość powszechny (może dotyczyć nawet 75% osób aktywnych seksualnie). U wielu osób zakażenie przebiega bezobjawowo, a po określonym czasie (zwykle od około 6 miesięcy do 2-3 lat) wirus zostaje zwalczony przez organizm.
Czy można przenieść wirusa HPV na dziecko podczas porodu?
Istnieje ryzyko, że wirus HPV zostanie przeniesiony na dziecko w trakcie porodu, jeśli matka jest nosicielem (także bezobjawowym). Dotyczy to zarówno porodu naturalnego jak i cesarskiego cięcia. Jednocześnie zakażenia podczas porodu są relatywnie rzadkie.
Kobietom w ciąży lub starającym się o dziecko, zaleca się diagnostykę w kierunku ewentualnego nosicielstwa wirusa brodawczaka ludzkiego.
Wirus HPV a ciąża
Zakażenie wirusem HPV zazwyczaj nie wpływa bezpośrednio na rozwój płodu ani przebieg samej ciąży, szczególnie jeśli kobieta jest tzw. cichym nosicielem (nie wykształciły się objawy zakażenia). Jednak u niektórych osób mogą pojawić się brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste), które mogą powiększać się w trakcie ciąży (z powodu zmian hormonalnych i obniżonej odporności). W większości przypadków lekarze zalecają odroczenie leczenia brodawek do czasu rozwiązania (z wyjątkiem sytuacji, gdy zmiany powodują istotny dyskomfort lub zwiększają ryzyko komplikacji przy porodzie).
Uśpiony wirus HPV może się uaktywnić w czasie ciąży. Kobiety są w tym czasie również bardziej narażone na zakażenie.
Wirus HPV może powodować nowotwory ginekologiczne
Wirus HPV może prowadzić do rozwoju nowotworów. Dotyczy to szczególnie szyjki macicy – niemal wszystkie przypadki raka szyjki macicy mają związek z zakażeniem wirusem HPV. Najbardziej groźny w tym kontekście jest typ HPV 16 oraz HPV 18 (wysokie ryzyko onkogenne mają również inne typy, w tym przede wszystkim: 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59).
Wirus brodawczaka ludzkiego może być przyczyną także innych nowotworów (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn). To między innymi rak gardła, jamy ustnej, szyi, odbytu, pochwy, prącia lub sromu.
Profilaktyka zakażenia wirusem HPV
Najskuteczniejszą formą ochrony przed wirusem HPV jest szczepienie, które zaleca się zarówno dziewczętom, jak i chłopcom już od 9. roku życia. Szczepionki chronią przed najgroźniejszymi typami wirusa, w tym HPV 16 i 18, które są odpowiedzialne za większość przypadków raka szyjki macicy, a także innych nowotworów, niezależnie od płci.
W ramach profilaktyki kobiety powinny także zgłaszać się na regularne badania cytologiczne, zgodnie z zaleceniami lekarza. Cytologia zwiększa szanse na wykrycie zmian przednowotworowych na ich wczesnym etapie.
HPV a współżycie
Elementem profilaktyki zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego są bezpieczne zachowanie seksualne, w tym stosowanie prezerwatyw (które zmniejszają ryzyko przeniesienia wirusa, choć nie eliminują go całkowicie). Wirus przenosi się podczas kontaktów seksualnych (oralnych, waginalnych, analnych), ale także przez kontakt skórny, stąd brak pełnego stosunku seksualnego nie wyklucza zakażenia.
Warto także dbać o higienę osobistą – częste mycie rąk, a także okolic intymnych przed i po stosunku. W codziennych, niezwiązanych ze współżyciem sytuacjach trzeba pamiętać o myciu rąk i zachowaniu ostrożności w miejscach takich jak basen, sauna czy fryzjer.
Objawy zakażenia wirusem HPV
Jak już wspomnieliśmy, większość osób zakażonych wirusem HPV nie odczuwa żadnych objawów (to jeden z powodów, dla których wirus ten tak łatwo się rozprzestrzenia). W zależności od typu wirusa oraz źródła zakażenia mogą wystąpić:
- brodawki w różnych miejscach na skórze (np. kończynach, twarzy, szyi i stopach),
- kłykciny kończyste – brodawki zlokalizowane na narządach rodnych (srom lub prącie), mogą pojawić się także w okolicach odbytu lub w jamie ustnej.
Brodawki są zazwyczaj niewielkie i nie bolą. Niekiedy jednak towarzyszy im świąd lub pieczenie. W przypadku zakażenia typami o wysokim ryzyku onkogennym zmiany nowotworowe mogą rozwijać się przez długi czas, bez odczuwalnych objawów. Dlatego raz jeszcze warto podkreślić konieczność diagnostyki (w przypadku kobiet zaleca się wykonać cytologię raz na 2-3 lata, a najlepiej raz w roku).
Leczenie zakażenia wirusem HPV
Obecnie nie ma na rynku specyficznego leku na HPV, który mógłby całkowicie wyeliminować wirusa z organizmu. Leczenie polega na usuwaniu zmian skórnych, a także na monitorowaniu i leczeniu ewentualnych zmian przed- oraz nowotworowych.
Brodawki najczęściej usuwa się krioterapią, laseroterapią lub elektrokoagulacją.
Artykuł powstał we współpracy z Gedeon Richter.
