Wnętrostwo to wada rozwojowa, w której jedno lub oba jądra nie schodzą do moszny i zostają w jamie brzusznej lub w kanale pachwinowym. Co trzeba wiedzieć o wnętrostwie i jaki może mieć wpływ na płodność mężczyzny?
Jak powstaje wnętrostwo?
Wnętrostwo jest wadą rozwojową noworodków płci męskiej. W normalnym rozwoju jądra początkowo rozwijają się w jamie brzusznej, a dopiero później przesuwają się do worka mosznowego. Zwykle dzieje się to w ostatnim trymestrze ciąży lub w kilka miesięcy po urodzeniu. Jeśli proces ten nie zajdzie prawidłowo, a jądra pozostaną w jamie brzusznej lub w kanale pachwinowym, mamy do czynienia z niezstąpionym jądrem.
Jeśli jądro nie opuściło jamy brzusznej w okresie okołourodzeniowym, mówimy o wnętrostwie wrodzonym. Istnieje także wnętrostwo nabyte – w tym przypadku jądro zstąpiło do worka mosznowego, ale po pewnym czasie (np. w wieku 4-5 lat) przesunęło się z powrotem do kanału pachwinowego. Jeśli jądro zmienia swoje położenie w ten sposób (wracając do moszny na pewien czas) mamy do czynienia z jądrem wędrującym. Przypadłość ta bywa określana także jako wnętrostwo rzekome.
Wnętrostwo może wpływać na płodność oraz zwiększać ryzyko rozwoju guzów jąder, dlatego ważne jest, aby diagnozować i leczyć ten stan stosownie do zaleceń lekarza.
Wnętrostwo – przyczyny
Przyczyny wnętrostwa mogą być różne i niekiedy trudne do jednoznacznej identyfikacji. Relatywnie często jądra nie zstępują u wcześniaków lub chłopców o niskiej masie urodzeniowej. Obserwuje się je częściej także w przypadku ciąż mnogich. Wśród często występujących przyczyn możemy wymienić:
- Czynniki genetyczne – niekiedy wnętrostwo powodują nieprawidłowości w budowie genów i chromosomów, które mogą być dziedziczone.
- Czynniki hormonalne – hormony odgrywają kluczową rolę w procesie zstępowania jąder. Nieprawidłowości w ich produkcji lub działaniu mogą być jedną z przyczyn schorzenia.
- Czynniki anatomiczne (mechaniczne) – na przykład nieprawidłowy rozwój mięśni czy nieprawidłowo zbudowany jądrowód (powstający w życiu płodowym z więzadła płciowo‐pachwinowego, które łączy jądro z okolicą pachwinową). Inny przykład to przepuklina kanału pachwinowego.
- Czynniki środowiskowe – narażenie matki na niektóre substancje chemiczne (np. te oddziałujące na układ hormonalny), palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, czy przyjmowanie niektórych leków w trakcie ciąży może zwiększyć ryzyko wnętrostwa u dziecka.
W niektórych przypadkach wnętrostwo może być częścią większego zespołu wad wrodzonych (przykładem jest tzw. zespół suszonej śliwki, w którym zaburzeniom ulega funkcjonowanie różnych narządów w jamie brzusznej).
Objawy wnętrostwa
Niezstąpione jądro nie daje zwykle żadnych objawów – nie boli, nie powoduje obrzęku i innego rodzaju dyskomfortu. Zwykle jedynym objawem jest wyczuwalny brak jądra w jednym worku mosznowym i zmniejszenie moszny w tym miejscu.
Wnętrostwo można zdiagnozować badaniem palpacyjnym, niezstąpione jądro będzie także widoczne w obrazie USG.
Wnętrostwo a płodność
Wnętrostwo w wywiadzie może mieć znaczący negatywny wpływ na płodność mężczyzn, a nierzadko także powodować znaczne upośledzenie spermatogenezy lub jej brak (w przypadku wnętrostwa dwustronnego). Niezstąpione jądro przyczynia się do niepłodności poprzez:
- Podwyższona temperatura jąder – jądra znajdują się w mosznie głównie po to, by możliwe było utrzymanie niższej temperatury niż temperatura reszty ciała. Jest to niezbędne dla prawidłowego rozwoju plemników. W przypadku wnętrostwa jądra znajdują się wewnątrz jamy brzusznej, gdzie temperatura jest wyższa, co zaburza proces spermatogenezy, a nawet może go całkowicie uniemożliwić.
- Zaburzenia rozwoju jąder – wnętrostwo może zakłócić normalny rozwój jąder
i prowadzić do zmniejszenia ich rozmiaru, niewydolności hormonalnej lub niedoczynności. Wnętrostwo zwiększa ryzyko urazów oraz komplikacji, takich jak skręt jądra, co może negatywnie wpływać na płodność. - Zwiększone ryzyko nowotworów – mężczyźni z wnętrostwem mają zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów jąder.
Jak leczyć wnętrostwo?
Zgodnie z obecnymi zaleceniami, leczeniem pierwszego wyboru pozostaje orchidopeksja, czyli leczenie chirurgiczne.
Zasadniczo zaleca się podjąć leczenie lub usunąć niezstąpione jądro w pierwszych latach życia (do drugiego/trzeciego roku), m.in. ze względu na przewlekłe przegrzewanie jąder i zwiększone ryzyko wystąpienia nowotworu. Jednocześnie warto pamiętać, że jądro wędrujące między 3 a 8 rokiem życia może być uznane za stan fizjologiczny i wymagać jedynie monitorowania – okresowej kontroli urologicznej. Metoda postępowania jest zawsze kwestią indywidualną.
Z kolei stosowanie hCG (przyjmowanie gonadotropiny kosmówkowej) w większości przypadków uznaje się za nieskuteczne lub dające zbyt niską skuteczność, by uzasadniać opóźnienie operacji (dlatego też leczenie chirurgiczne jest najczęściej leczeniem pierwszego wyboru).