Czym jest stymulacja hormonalna jajników?
Naturalnie, w cyklu miesięcznym u kobiety dojrzewa jeden pęcherzyk z jedną komórką jajową. Stymulacja hormonalna jajników jest leczeniem polegającym na podaniu leków, których zadaniem jest pobudzenie jajników do produkcji większej ilości pęcherzyków, a w następstwie komórki/komórek jajowych, potrzebnych do zajścia w ciążę i urodzenie dziecka.
Kiedy należy stosować wywołanie owulacji?
Zalecenia do przeprowadzenia procesu stymulowania owulacji wiążą się z zaburzeniami w cyklu jajeczkowania. Należą do nich:
- nieregularne jajeczkowanie,
- brak jajeczkowania,
- zaburzenia rozwoju pęcherzyków Graffa
- procedury
- rozrodu wspomaganego, do których zaliczamy inseminację domaciczną (IUI) oraz program in vitro (IVF).
Co wpływa na skuteczność procesu stymulacji jajeczkowania?
O skutecznej stymulacji jajeczkowania mówimy w sytuacji, gdy kobieta zachodzi w ciążę zakończoną urodzeniem dziecka. Pacjentka sama również ma wpływ na to, czy proces zakończy się pomyślnie. Podobnie jak w przypadku starania się o ciążę w sposób naturalny szanse powodzenia zależą od stylu życia prowadzonego przez kobietę. Dlatego po podjęciu decyzji o podaniu się stymulacji jajeczkowania należy pamiętać o:
- unormowaniu masy ciała,
- odpowiedniej diecie,
- odstawieniu używek,
- aktywnym trybie życia,
- pozytywnym nastawieniu i redukcji stresu.
Stymulacja jajeczkowania – przebieg
Nieprawidłowości w gospodarce hormonalnej organizmu stanowią nawet trzydzieści procent przyczyn niepłodności, bowiem prawidłowa ilość hormonów ma kluczowe znaczenia dla porawnego funkcjonowania układu rozrodczego. Owulację stymuluje się poprzez farmakologiczne lub hormonalne oddziaływanie na jajniki.
Cytrynian klomifenu (Closibegyt)
Closibegyt to lek podawany doustnie. Jest tani, a jego kuracja daje zadowalające efekty. Pozytywna odpowiedź jajników jest uzyskiwana w 60-80% przypadków. Aż siedem na dziesięć ciąży zachodzi w pierwszych trzech cyklach podawania leku.
Closibegyt podaje się zwykle w okresie od piątego do dziewiątego dnia cyklu, a jego dawkę dobiera lekarz w oparciu indywidualne potrzeby pacjentki i zwykle wynosi ona od 50 do 250 mg na dobę. W cyklu menstruacyjnym, podczas którego pacjentka przyjmuje lek, wykonuje się kontrolne badania USG oraz ocenia śluz szyjkowy. Badania te mają potwierdzić wystąpienie owulacji, a także ocenić stan rozwijających się pęcherzyków.
Wskazania do podawania leku to:
- nieregularność lub brak owulacji,
- niepłodność o nieustalonej przyczynie,
- przygotowanie do inseminacji domacicznej.
Cena leku wynosi około piętnaście złotych za dziesięć tabletek. Po refundacji cena ta jest niższa o około dziesięć złotych. Kiedy kuracja nie daje zamierzonych efektów, wówczas stosuje się leczenie gonadotropinami.
Gonadotropiny
Gonadotropiny to naturalne hormony produkowane w czasie prawidłowo przebiegającego cyklu przez przysadkę mózgową podwzgórze mózgowe oraz jajniki, które kierują cyklem menstruacyjnym.
- FSH, czyli Follicular Stimulating Hormone, jest hormonem stymulującym wzrost pęcherzyków Graffa.
- LH, czyli Lutenizing Hormone, jest hormonem luteinizującym, czyli wspomagającym przekształcenie się pęcherzyków Graffa w ciałka żółte.
Wskazaniami do przeprowadzenia kuracji hormonalnej są:
- nieskuteczność leczenia Closibegytem,
- inseminacja domaciczna,
- zapłodnienie pozaustrojowe in vitro,
- zaburzenia owulacji spowodowane hipogonadyzmem hipogonadotropowym, czyli dysfunkcją jajników polegającą na zaprzestaniu produkcji hormonów rozrodczych lub gamet.
Hormony podaje się najczęściej w szóstym, ósmym oraz dziesiątym dniu cyklu. Podawanie hormonów zaczyna się od małych dawek, które stopniowo mogą być zwiększane w razie konieczności. Dawkowanie zwykle zaczyna się od 75-150 jednostek. Ilości te można zwiększać w zależności od reakcji organizmu, którą monitoruje się poprzez wykonywanie badanie USG oraz ocenę stężenia estradiolu w surowicy, która wyznacznikiem prawidłowego wzrostu i funkcjonowania pęcherzyków. Leczenie hormonami powoduje owulację aż u osiemdziesięciu pięciu procent pacjentek.
Ile trwa stymulacja w programie IUI, IVF?
Czas trwania stymulacji hormonalnej w procedurach rozrodu wspomaganego jest zależny od indywidualnej odpowiedzi pacjentki na podawane leki oraz zastosowanego protokołu.
Standardowo czas stymulacji hormonalnej do procedury inseminacji domacicznej i zapłodnienia pozaustrojowego zajmuje od 9 do 14 dni. W niektórych sytuacjach poprzedzony jest stosowaniem dodatkowych leków takich jak tabletki antykoncepcyjne, tabletki zawierające estrogeny czy zastrzyk lub zastrzyki zawierające analog hormonu GnRH potocznie nazywany agonistą – dotyczy to pacjentek zakwalifikowanych do tzw. protokołu długiego.
Od czego zależy dawka podawanych leków podczas stymulacji? Czy można ją modyfikować?
Dawka podawanych leków zależy od: wieku, wagi, rezerwy jajnikowej oraz efektu, jaki chcemy uzyskać podczas stymulacji. Dawkowanie leków może podlegać modyfikacji w trakcie leczenia.
W przypadku zapłodnienia pozaustrojowego stosujemy większe dawki leków. Leki te podawane są w formie zastrzyków podskórnych przygotowanych do stosowania samodzielnego, oczywiście pod nadzorem lekarza.
Czy stymulacja może wpływać na samopoczucie kobiety?
Stymulacja owulacji w większości przypadków jest akceptowalna przez kobietę, przeważnie nie wpływając na samopoczucie oraz jakość życia. W trakcie procedury większość pacjentek normalnie funkcjonuje. Przy kontrolowanej hiperstymulacji w trakcie procedury IVF, najczęściej zgłaszanym objawem jest dyskomfort w podbrzuszu, nadmierna wydzielina z pochwy, uderzenia gorącą. Dolegliwości te mogą nasilać się szczególnie pod koniec stymulacji. Objawy te ustępują po pobraniu komórek jajowych oraz w większości przypadków nie wymagają użycia leków łagodzących objawy.
Czy ta procedura jest bezpieczna dla pacjentki?
W Europie wykonuje się kilkaset tysięcy cykli stymulacji hormonalnej. Powikłania po niej są monitorowane i raportowane. Wbrew niektórym opinia hormonalne stymulacja jajników jest bezpieczna dla Pacjentki i według naszych obserwacji i innych danych literaturowych nie pozostawia odległych skutków ubocznych.
Ile razy można przeprowadzać stymulację hormonalną jajników u kobiety?
To podejście indywidualne w zależności od sytuacji klinicznej oraz wskazań. Przy powtarzaniu stymulacji hormonalnej należy zawsze brać pod uwagę ogólny stan zdrowia oraz szanse na ciążę.
Przy zaburzeniach owulacji z reguły stymulacja ogranicza się do 6 cykli. W przypadku programu in vitro owulacji powinna być wykonywana „do skutku” do momentu uzyskania ciąży i urodzenia dziecka oczywiście z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i zdrowego rozsądku.
Monitorowanie owulacji – na czym polega i co jest jego celem?
Monitorowanie cyklu ma na celu określenie optymalnego dnia na próbę poczęcia dziecka, podczas którego szanse na zapłodnienie będą największe.
Co jest badane w czasie monitorowania owulacji?
Podczas monitorowania cyklu lekarz ocenia wzrost pęcherzyków Graffa, a także strukturę i grubość endometrium, czyli błony śluzowej macicy. W celu wykonania prawidłowej oceny cyklu, najlepiej odbyć w czasie jego trwania trzy wizyty. Jakie kroki podejmuje lekarz w procesie monitorowania miesiączkowania?
- Budowa jajników – ocenia się ją w czasie miesiączki. Badanie ma na celu wykluczenie obecności nieprawidłowości, takich jak np. torbiele.
- Wzrost pęcherzyków Graffa – w przypadku, gdy kobieta przechodzi cykl stymulowany oceniana jest także ich liczba.
- Tempo narastania błony śluzowej macicy – prawidłowy stopień ma istotny wpływ na powodzenie zapłodnienia.
Jak często należy monitorować cykle?
Cykle miesięczne kobiet niestety mogą być zmienne, co skutkuje tym, że prawidłowe cykle mogą występować na przemian z nieprawidłowymi. Dlatego jednorazowe zbadanie jego przebiegu nie może stanowić podstawy do jednoznacznej oceny prawidłowości wszystkich cyklów. Aby zatem uzyskać pewność w kwestii powtarzalności prawidłowych cyklów, należy poddać się monitorowaniu owulacji w kilku kolejnych cyklach. Jeśli zaburzenia pojawią się kilkukrotnie, wówczas można uznać zaburzenia miesiączkowania jako możliwą przyczynę niepłodności.