Co to jest endometrioza? Występowanie:
Endometriozą nazywamy występowanie endometrium poza jamą macicy. Tak nieprawidłowo umiejscowiona błona śluzowa macicy podlega podobnym przemianom, jak endometrium w jamie macicy. Endometrioza najczęściej występuje u kobiet w wieku rozrodczym (8-15%), z czego w grupie kobiet niepłodnych sięga nawet do 50%. Współistnieje najczęściej z innymi patologiami narządów płciowych, w tym z wadami macicy i pochwy, mięśniakami macicy, polipami endometrialnymi, nieendometrialnymi torbielami jajników i rozrostami endometrium.
Ogniska endometriozy mogą być zlokalizowane w różnych miejscach w obrębie jamy brzusznej. Relatywnie częsta jest endometrioza jajnika, jajowodów, a także samej macicy (ogniska endometrium znajdują się po zewnętrznej stronie narządu). Komórki endometrium mogą osadzić się także na pęcherzu moczowym i jelitach – w zależności od umiejscowienia, a także nasilenia choroby wiążą się z większymi lub mniejszym dolegliwościami bólowymi.
Ból jest związany z faktem, że zlokalizowane w nieodpowiednim miejscu endometrium ulega rozpulchnianiu i złuszczaniu w czasie cyklu, a komórki nie zostają wydalone poza organizm. Powoduje to stany zapalne, zrosty i torbiele czekoladowe (endometrialne, nazywane tak ze względu na ciemnoczerwony kolor).
Endometrioza – objawy:
Szczególnie charakterystyczne objawy towarzyszące endometriozie to: bóle w miednicy mniejszej, bolesne współżycie i bolesne miesiączkowanie. Metodą pozwalającą na rozpoznanie endometriozy jest laparoskopia diagnostyczna.
Inne objawy, które mogą pojawić się w przebiegu endometriozy, to:
- różnego rodzaju zaburzenia cyklu: obfite krwawienia, plamienia, dłuższa niż standardowo menstruacja, nieregularność cyklów,
- ból w trakcie stosunku,
- objawy jelitowe w endometriozie – dolegliwości ze strony układu pokarmowego (szczególnie w trakcie miesiączki): wzdęcia, uczucie pełności, gazy, ból oddawaniu stolca, biegunka, krew w stolcu/krwawienie z odbytnicy,
- częste oddawanie moczu, parcie na pęcherz, krew w moczu/krwawienie z dróg moczowych,
- uczucie zmęczenia i psychicznego dyskomfortu (nasilające się w trakcie menstruacji).
Objawy endometriozy często są niespecyficzne i mogą być związane z innymi schorzeniami. Ich występowanie jest także zależne od stopnia nasilenia choroby i innych czynników. Z tego względu diagnozę endometriozy poprzedza dokładny wywiad i indywidualnie dobrany zestaw badań.
Klasyfikacja endometriozy – 4 stopnie zaawansowania choroby
Wyróżniamy 4 stopie endometriozy:
- Endometrioza pierwszego stopnia (minimalna) – obserwuje się jedynie niewielkie skupiska endometriozy, ograniczone najczęściej do narządów rozrodczych i otrzewnej (błony wyściełającej jamę brzuszną). W endometriozie I stopnia mogą pojawiać się także niewielkie zrosty.
- Endometrioza drugiego stopnia (łagodna) – w badaniu obrazowym można zaobserwować większe ogniska endometriozy, zlokalizowane na różnych narządach, a także polipy endometrialne.
- Endometrioza trzeciego stopnia (umiarkowana) – o szerszym nasileniu, zmiany można zaobserwować w wielu obszarach jamy brzusznej (choroba może obejmować m.in. więzadła krzyżowo-maciczne).
- Endometrioza czwartego stopnia (ciężka) – obserwuje się liczne ogniska endometriozy oraz liczne zrosty. Może wiązać się to z unieruchomieniem narządów, a nawet ich deformacją, a także silnym bólem. Ogniska endometriozy mogą pojawiać się na jelitach, pęcherzu moczowym, szyjce macicy, czy pochwie.
Endometrioza (o dużym nasileniu) może objawiać się dolegliwościami bólowymi również w dolnych partiach klatki piersiowej (jeśli endometrium osadzi się na przeponie lub płucach). Wtedy może powodować duszności i dyskomfort podczas oddychania. Jeśli endometrium jest zlokalizowane w okolicy, w której przebiegają nerwy, może powodować drętwienie lub ból kończyn (objawem endometriozy bywa ból promieniujący do nóg).
Endometrium może osadzić się także w obrębie blizny po cesarskim cięciu. Endometrioza w bliźnie po cc również powoduje dolegliwości bólowe w tym miejscu.
Z kolei o endometriozie głęboko naciekającej mówimy wtedy, gdy endometrium nacieka otrzewną (lub inną tkankę, na której jest zlokalizowana, np. narządy w jamie otrzewnej) na głębokość większą niż 5 mm.
Jak rozpoznać endometriozę?
Metodą pozwalającą na rozpoznanie endometriozy jest laparoskopia diagnostyczna. Polega na wprowadzeniu cienkiego endoskopu wyposażonego w kamerę przez niewielkie nacięcie w jamie brzusznej. Lekarz w trakcie badania może ocenić nasilenie choroby (liczbę i wielkość ognisk, obecność zrostów i ewentualnych deformacji narządów). Torbiele i niektóre ogniska choroby można niekiedy usunąć laparoskopowo – mówimy wtedy o laparoskopii operacyjnej. Endoskop oprócz kamery i źródła światła, wyposażony jest w narzędzia mikrochirurgiczne.
Endometriozy nie widać zwykle w badaniu USG – podczas badania ultrasonograficznego można zwykle zaobserwować torbiele, a także deformacje narządów, jeśli się pojawiły (jak wspomnieliśmy, dotyczą one zwykle zaawansowanego stadium choroby). Choroby nie można również potwierdzić badaniami laboratoryjnymi z krwi.
Endometrioza, a niepłodność:
Choroba ta może powodować niepłodność lub sprawiać, że kobiecie jest trudniej zajść w ciążę. Endometrioza zaburza płodność poprzez zaburzenia w funkcjonowaniu jajowodów często powodujące ich niedrożność, zaburzenia funkcji jajnika oraz zaburzenia w interakcji plemnik-komórka jajowa. Ponadto może powodować nieprawidłowości na tle immunologicznym uniemożliwiające zagnieżdżenie się zarodka w jamie macicy.
W przypadku pacjentek z endometriozą, które starają się o dziecko, ważnym czynnikiem jest stopień zaawansowania choroby oraz wiek. Im kobieta młodsza, a także im niższy stopień endometriozy tym ryzyko wystąpienia niepłodności jest niższe.
Dowiedz się więcej z naszego artykułu: https://gameta.pl/blog/dlaczego-endometrioza-powoduje-nieplodnosc/.
Leczenie endometriozy
U pacjentek, u których występuje endometrioza w stopniu I lub II, i które nie skończyły 35. roku życia, stosuje się postępowanie wyczekujące lub inseminację domaciczną ze stymulacją jajeczkowania. Dalsze stopnie zaawansowania endometriozy są często wskazaniem do zastosowania zapłodnienia metodą in vitro.
Leczenie endometriozy to zawsze kwestia indywidualna. Celem jest zatrzymanie rozwoju choroby oraz przywrócenie płodności (jeśli mamy do czynienia z niepłodnością). Stosowane powszechnie metody leczenia endometriozy, to:
- Leczenie farmakologiczne – polegające na przykład na zatrzymaniu jajeczkowania. Brak owulacji sprawia, że endometrium nie złuszcza się, jak ma to miejsce w naturalnym cyklu. Efektem jest złagodzenie objawów bólowych.
- Leczenie chirurgiczne (operacja endometriozy) – wspomnianą metodą endoskopową (laparoskopia), która pozwala obejrzeć narządy (laparoskopia diagnostyczna), jak i usunąć wybrane zmiany (laparoskopia operacyjna).
- Leczenie niepłodności powodowanej endometriozą – wspomniane inseminacja oraz procedura in vitro.
Więcej na temat ciąży w kontekście endometriozy oraz możliwości leczenia przeczytaj w naszym artykule: https://gameta.pl/blog/endometrioza-a-ciaza/.
Endometrioza – dieta
Mimo że dieta nie wyleczy choroby, wprowadzenie niektórych zmian może sprawić, że objawy endometriozy mogą być mniej dotkliwe. Odpowiednia dieta może odgrywać istotną rolę w profilaktyce i łagodzeniu stanów zapalnych oraz ograniczania bólu.
Warto ograniczyć wszelkie produkty, które są wysoko przetworzone, zawierające olej palmowy, utwardzone tłuszcze, syrop glukozowo-fruktozowy oraz inne substancje dodawane w dużych ilościach do tego rodzaju produktów. Należy także unikać nadmiaru cukru, który, podobnie jak konserwanty i sztuczne dodatki do żywności, może nasilać stany zapalne. Zaleca się też ograniczyć czerwone mięso, szczególnie w formie przetworzonej – można je zastąpić drobiem, rybami i owocami morza. Warto wybierać sezonowe owoce i warzywa, kasze i ryże, pieczywo pełnoziarniste, a także orzechy i jaja.
Dieta przy endometriozie powinna być bogata w produkty lekkostrawne (to szczególnie ważne przy jelitowych objawach endometriozy), bogate w błonnik, witaminy i antyoksydanty łagodzące stany zapalne.