Transfer zarodka (ET – ang. embryo transfer) to ostatni etap procedury in vitro. Może odbywać się w drugiej, trzeciej lub piątej dobie po pobraniu komórek jajowych. Zależy to m.in. od liczby obserwowanych zarodków, a także stadium ich rozwoju. W większości przypadków zapładnia się więcej komórek jajowych, niż można jednorazowo przenieść do macicy. W takiej sytuacji prawidłowe zarodki poddawane są procesowi mrożenia, a w późniejszym czasie również zostają transferowane. Mówimy wówczas o transferze zarodka mrożonego (FET – ang. frozen embryo transfer).
Jak umieszcza się zarodek w macicy?
W przypadku FET pierwszym krokiem jest rozmrożenie zarodka kilka godzin przed planowanym transferem. Dalsze postępowanie jest takie samo zarówno w przypadku zarodków podawanych w konkretnej dobie po punkcji, jak i zarodków mrożonych. Procedura przeniesienia zarodka wykonywana jest pod kontrolą USG. Lekarz wprowadza specjalną prowadnicę, którą lokalizuje w macicy. Umożliwia to uwidocznienie wprowadzanego w kolejnym etapie cewnika. Embriolog za pomocą wspomnianego katetera (cienki cewnik) i znajdującej się na jego końcu strzykawki nabiera zarodek. Lekarz przez pochwę i szyjkę macicy dociera cewnikiem do jamy macicy, gdzie umieszcza zarodek. Następnie embriolog pod mikroskopem sprawdza, czy kateter jest pusty, aby mieć pewność, że zarodek został przeniesiony. Zabieg zwykle nie wymaga znieczulenia, jest procedurą krótką, powodującą niewielki dyskomfort.
Co dzieje się po transferze zarodka?
Po przeniesieniu zarodka dochodzi do jego dalszego rozwoju oraz wzrostu. W zależności od tego w jakim stadium rozwojowym znajdował się transferowany embrion poszczególne etapy wyglądają następująco:
Zarodki 2-3 dniowe:
- Dzień 1: wzrost i kolejne podziały
- Dzień 2: przekształcenie się zarodka w blastocystę
- Dzień 3: wylęganie blastocysty z osłonki, tzw. hatching
- Dzień 4: wnikanie w głąb błony śluzowej macicy, rozpoczęcie implantacji zarodka
- Dzień 5-6: kontynuacja procesu implantacji
- Dzień 7-10: zakończenie implantacji, rozwój zagnieżdżonego zarodka, rozpoczęcie produkcji gonadotropiny kosmówkowej (hCG)
- Dzień 11: stężenie hormonu w krwioobiegu umożliwia wykonanie badania krwi potwierdzającego ciążę
Zarodki 5-6 dniowe:
- Dzień 1: wylęganie blastocysty z osłonki, tzw. hatching
- Dzień 2: wydostanie się zarodka z osłonki oraz przyczepianie do błony śluzowej macicy, rozpoczęcie implantacji
- Dzień 3-4: dalszy proces implantacji
- Dzień 5-8: zakończenie implantacji, rozwój zagnieżdżonego zarodka oraz jego komórek, rozpoczęcie produkcji gonadotropiny kosmówkowej (hCG)
- Dzień 9: stężenie hormonu w krwioobiegu jest na tyle wysokie, aby wykonać badanie krwi potwierdzające ciążę
Implantacja zarodka, jak przebiega?
Implantacja zarodka jest pierwszym i jednym z kluczowych etapów w rozwoju ciąży.
Zagnieżdżenie jest procesem wieloetapowym i składa się z trzech stadiów: apozycji, adhezji oraz inwazji.
Aby dalszy wzrost zarodka był możliwy konieczny jest kontakt z dobrze ukrwionym endometrium, które dostarczać będzie odpowiednią ilość składników odżywczych. Pod wpływem zwiększającego się stężenia progesteronu błona śluzowa macicy jest przekrwiona, a gruczoły są w stanie intensywnego wydzielania. Dochodzi wówczas do swego rodzaju dialogu pomiędzy blastocystą, a endometrium. Zarodek wysyła sygnały w postaci różnego rodzaju substancji aktywnych oraz pęcherzyków zawierających własny materiał genetyczny. Mają one za zadanie przygotować endometrium na przyjęcie blastocysty.
Na powierzchni nabłonka błony śluzowej macicy pojawiają się molekuły adhezyjne m.in. mucyny, integryny, a także cytokiny. Cząsteczki o podobnym charakterze występują również na powierzchni trofoblastu blastocysty. Mają one za zadanie ułatwienie zakotwiczenia zarodka w endometrium. Tym samym na błonie komórkowej komórek gruczołowych formują się drobne kosmki zwane pinopodami. Aktywnie resorbują płyn z jamy macicy, w wyniku czego jej przestrzeń zmniejsza się, a blastocysta zbliża się do jej ściany. W konsekwencji wszystkich wymienionych procesów dochodzi do przylgnięcia zarodka do błony śluzowej macicy (adhezja).
Blastocysta zbliża się biegunem zarodkowym do górnej, tylnej części trzonu macicy. Wydzielając przez syncytiotrofoblast – zewnętrzną część trofoblastu – enzymy lizujące takie jak kolagenazę, żelatynazę czy stromielinazę zarodek penetruje w głąb błony śluzowej endometrium. Rozpoczyna się wówczas tworzenie łożyska, dzięki któremu zarodek będzie mógł otrzymywać produkty energetyczne oraz budulcowe umożliwiające jego rozwój.
Czy występują na tym etapie objawy ciąży?
Procesowi implantacji zarodka w silnie ukrwionym endometrium może towarzyszyć krwawienie zwane implantacyjnym. Zwykle jest ono mniej intensywne oraz trwa krócej niż miesiączka.
Pozostałe objawy, które mogą wystąpić:
- bóle podbrzusza
- wzdęcia
- bolesność piersi
- częste uczucie parcia na pęcherz
- mdłości (nie tylko poranne)
Należy jednak pamiętać, że tylko wykonanie badania poziomu gonadotropiny kosmówkowej we krwi da nam pewność o rozwijającej się ciąży.
Artykuł powstał we współpracy z Gedeon Richter
