Brak komórek jajowych (tzw. zespół pustego pęcherzyka, EFS Empty Follicle Syndrom) to rzadka sytuacja w trakcie leczenia metodą in vitro (IVF), podczas której po pobraniu pęcherzyków jajnikowych nie znajdujemy komórek jajowych.
Brak komórek jajowych w pęcherzykach a nieprawidłowe komórki jajowe
Należy odróżnić sytuację, w której znaleziono oocyty, ale wszystkie komórki lub ich większość jest nieprawidłowa i nie nadają się do użycia. W tym wpisie blogowym nie będzie ona omawiana. Zajmiemy się natomiast sytuacją, kiedy pęcherzyk się rozwija, ale nie ma w nim komórki jajowej.
Pobranie komórek jajowych a liczba pęcherzyków
Punkcja jajników polega na pobraniu komórek jajowych (oocytów) podczas znieczulenia ogólnego przez pochwę. Lekarz pobierający widzi w USG jedynie pęcherzyki. Komórkę jajową można zobaczyć i ocenić pod mikroskopem. Generalnie liczba otrzymanych oocytów koreluje z liczbą „wystymulowanych” pęcherzyków. Niestety również w normalnych warunkach zdarzają się puste pęcherzyki bez komórek jajowych — nie zawsze w każdym pęcherzyku znajdujemy komórkę jajową (1:1). Sytuacje, w których oocyty odnajdywane są nawet w co drugim pęcherzyku są częste w praktyce klinicznej.
Puste pęcherzyki bez komórek jajowych – czynniki ryzyka
Nie da się przewidzieć takiej sytuacji, w której po punkcji jajników wystąpi brak komórek jajowych w pęcherzykach.
Do czynników ryzyka braku komórek jajowych zalicza się:
- wysokie lub niskie BMI,
- długotrwałe stosowanie środków antykoncepcyjnych przed leczeniem,
- niskie stężenie LH i FSH,
- niską rezerwę jajnikową,
- i słabą odpowiedź na stymulację hormonalną.
Brak komórek jajowych – przyczyny zespołu pustego pęcherzyka (podsumowanie)
| Brak komórek jajowych – przyczyny | |
|---|---|
| Lek kończący stymulacje nie zadziałał tzw. fałszywy zespół pustego pęcherzyka | – Preparat nieprawidłowo podany, mała dawka, preparat podany o nieprawidłowej godzinie – Wadliwy preparat (produkcja, przechowywanie – rzadziej) |
| Brak reakcji na lek kończący stymulację | – Brak wydzielania LH po podaniu agonisty GnRH – Brak receptorów na preparat hCG |
| Przyczyny nieznane | – Nieprawidłowe dojrzewanie komórek jajowych (oocytów) – Zaburzenia interakcji komórka jajowa – komórki ziarniste w jajniku |
Lek kończący stymulację nie zadziałał, tzw. fałszywy zespół pustego pęcherzyka
- Preparat nieprawidłowo podany, mała dawka, preparat podany o nieprawidłowej godzinie
- Wadliwy preparat (produkcja, przechowywanie – rzadziej)
Brak reakcji na lek kończący stymulację
- Brak wydzielania LH po podaniu agonisty GnRH
- Brak receptorów na preparat hCG
Zespół pustego pęcherzyka – leczenie i rokowanie
Problem braku komórek jajowych, czyli występowania zespołu pustego pęcherzyka, dotyczy od 1 do 2% pacjentek przystępujących do programu leczenia in vitro.
Do każdej sytuacji podchodzi się indywidualnie, a postępowanie w sytuacji otrzymania pustych pęcherzyków bez komórek jajowych może polegać na:
- przeanalizowaniu dotychczasowego leczenia ze szczególnym zwróceniem uwagi na sposób wykonywania zastrzyków, dzień i godzinę wykonania ostatniego zastrzyku („trigger”),
- zmianie protokołu stymulacyjnego,
- zwiększeniu dawki leku kończącego stymulację lub zmiana czasu jego podania,
- zmianie leku kończącego stymulację,
- zastosowaniu dwóch preparatów kończących stymulację jednocześnie (tzw. „double trigger”),
- płukaniu pęcherzyków podczas pobrania komórek jajowych,
- w skrajnej sytuacji powtarzających się epizodów braku komórek jajowych (pustych pęcherzyków) jedynym wyjściem może okazać się dawstwo komórek jajowych (dawstwo niepartnerskie).
Najważniejsze to nie rezygnować z dalszego leczenia zespołu pustego pęcherzyka – u 9 na 10 pacjentek podczas kolejnej próby udaje się uzyskać komórki jajowe.