Rezerwa jajnikowa określa potencjał rozrodczy jajników – liczbę pęcherzyków, które będą zdolne do przekształcenia się w dojrzałą, gotową do zapłodnienia komórkę jajową. Rezerwa jajnikowa obniża się wraz z wiekiem kobiety, zmniejszając szansę na zajście w ciążę. Aby sprawdzić jej poziom, bada się stężenie wybranych hormonów (przede wszystkim AMH), pomocne może być także badanie ultrasonograficzne AFC, uwidaczniające pęcherzyki antralne.
Czym dokładnie jest rezerwa jajnikowa, dlaczego obniża się z upływem czasu i jakie czynniki przyspieszają ten proces? Czy niskie stężenie AMH zawsze oznacza problemy z poczęciem dziecka? Na te pytania odpowiedziała dr n. med. Marta Kostrzewa z kliniki leczenia niepłodności Gameta.
1. Co wpływa na rezerwę jajnikową?
Czas nie jest sprzymierzeńcem rezerwy jajnikowej, która spada wraz z wiekiem kobiety. Co więcej, po 35. r.ż. rezerwa jajnikowa spada bardziej niż u młodszych kobiet. Jest to niestety naturalny proces. Ponadto rezerwę jajnikową mogą obniżać nieprawidłowości jajników i jajowodów, a najczęstszą z nich jest endometrioza. Istotnym czynnikiem obniżającym rezerwę jajnikową są operacje jajników. Istnieją również czynniki genetyczne, które warunkują niską rezerwę jajnikową. Z przyczyn modyfikowalnych obniżających rezerwę jajnikową jest palenie papierosów. Badania nasze badania pokazują również, że tzw. związki endokrynnie czynne stosowane powszechnie życiu codziennym, np. w opakowaniach czy kosmetykach mogą również niekorzystnie działać na rezerwę jajnikową.
2. Czy obniżona rezerwa jajnikowa zmniejsza szanse na ciąże w sposób naturalny?
Niska rezerwa jajnikowa zmniejsza prawdopodobieństwo urodzenia dziecka metodą zapłodnienia pozaustrojowego. W przypadku naturalnych starań u młodych kobiet, u których nie stwierdzono jeszcze niepłodności, niskie AMH nie musi oznaczać problemów zajściem w ciążę. Zaskakująco, to bardzo wysokie AMH może być czynnikiem ryzyka problemów płodnością, gdyż jest charakterystyczne dla kobiet z zaburzeniami owulacji, na przykład w przebiegu zespołu policystycznych jajników (PCO). Reasumując, nieprawidłowa rezerwa jajnikowa to nie wyrok, każdą sytuację należy traktować indywidualnie, biorąc pod uwagę wiek kobiety, czas oczekiwania na ciąże i inne przyczyny niepłodności.
3. Czy jest minimalny poziom AMH, poniżej którego nie ma już szans na ciążę?
W mojej praktyce zdążały się sytuacje, w których przy bardzo niskich stężeniach tego hormonu kobiety rodziły dzieci. Natomiast jeśli u kobiety rozpoznano przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników, w takim przypadku nie ma szansy na ciążę z własnej komórki jajowej. U tych pacjentek stężenia hormonu AMH będą niewykrywalne.
4. Czy niskie AMH oznacza, że zaraz będę miała menopauzę?
Niskie AMH oznacza mniejszą skuteczność leczenia w porównaniu do kobiet z prawidłowymi wartościami. Jednak należy wiedzieć, że AMH nie jest wykładnikiem menopauzy. Na podstawie jedynie wartości AMH nie możemy jej stwierdzić.
5. Czy można podwyższyć AMH?
Potencjał rozrodczy każdej kobiety, czyli de facto jej rezerwa jajnikowa kształtuje się już na poziomie rozwoju prenatalnego. Każda dziewczynka rodzi się z pewną pulą oocytów, czyli takich pierwotnych niedojrzałych komórek jajowych, które w zdecydowanej większości ulegają atrezji do wieku dojrzewania. W dorosłym życiu możemy jedynie unikać czynników, które mogą obniżyć rezerwę jajnikową tj. palenia papierosów. Niestety obecnie nie wykazano w pełni skutecznych terapii, które mogą spowodować znaczny jej wzrost. Tak więc niska rezerwa jajnikowa to znak, aby nie odwlekać decyzji o posiadaniu dziecka.
6. Czy niskie AMH zwiększa ryzyko wady wrodzonej i poronień w przypadku ciąży?
Najeży podkreślić ze najważniejszym czynnikiem ryzyka poronienia ciąży i wady dziecka jest wiek kobiety, a AMH spada wraz z wiekiem.
Nie można jednak stwierdzić, że niskie AMH jest niezależnym czynnikiem ryzyka wady genetycznej u płodu. Temat AMH i jego wpływu na płodność fascynuje mnie od samego początku mojej kariery. Z moich badań wynika, że niskie wartości AMH <1.0 ng/ml u kobiet poniżej 35. roku życia mogą być czynnikiem straty ciąży. Z drugiej jednak strony wykazałam, że wysokie wartości AMH :>4.5 ng/ml również mogą sprzyjać większemu ryzyku poronienia.
Jak widać, temat rezerwy jajnikowej jest bardzo złożony, dlatego na świecie prowadzi się szereg projektów badawczych oceniających wpływ AMH na płodność, nie tylko w aspekcie leczenia metodą in vitro, ale również wpływu na przebieg ciąży czy naturalną płodność.