Niepłodność wtórna dotyczy pacjentek i pacjentów, którzy mają już biologiczne potomstwo, nie mogą jednak uzyskać drugiej lub kolejnej ciąży. Niepłodność tego rodzaju w wielu przypadkach można skutecznie leczyć. Jakie metody oferuje współczesna medycyna, co jest przyczyną niepłodności wtórnej i kiedy zgłosić się do lekarza? 

Co to jest niepłodność wtórna? Czy jest odwracalna?

Niepłodność definiujemy jako brak ciąży po roku regularnych starań bez używania antykoncepcji. O niepłodności wtórnej mówimy kiedy para posiadająca swoje biologiczne dziecko nie może doczekać się kolejnej ciąży. Problem niepłodności wtórnej najczęściej dotyczy osób oczekujących drugiego dziecka. Aby rozpoznać niepłodność wtórną pierwszy poród nie powinien być konsekwencją leczenia niepłodności. Analogicznie jeśli problem zajścia w ciąże dotyczy pary, która nie ma dziecka mówimy o niepłodności pierwotnej. Dzięki postępowi medycyny rozrodu niepłodność wtórna możne być skutecznie w sytuacjach kiedyś uważanych za beznadziejne.

Jak częsta jest niepłodność wtórna?

Częstość występowanie niepłodności wtórnej szacuje się na 11 % par i uważa się, że jest ona nieco niższa od niepłodności pierwotnej (18%). Niepłodność wtórna stanowi do 30% wszystkich przypadków niepłodności. W Polsce obserwujemy spadek występowania niepłodności wtórnej na korzyść niepłodności pierwotnej. Jest to spowodowane przyczynami socjoekonomicznymi – rosnącą tendencją do posiadania tylko jednego dziecka.

Niepłodność wtórna kobiet – przyczyny

Najczęstsze przyczyny niepłodności wtórnej to zaburzenia jajeczkowania, nieprawidłowości jajowodów, nieprawidłowe parametry nasienia (tzw. czynnik męski), endometrioza, spadek jakości komórek jajowych oraz zaawansowany wiek.

Należy zwrócić uwagę, że po 30 roku życia prawdopodobieństwo zajścia w ciążę maleje z każdym rokiem kobiety. Proces ten związany ze stopniowym obniżaniem rezerwy jajnikowej i spadkiem jakości komórek jajowych.

Czynniki ryzyka i przyczyny niepłodności wtórnej

Do czynników ryzyka niepłodności wtórnej zaliczamy zabiegi operacyjne w wywiadzie, powikłany poród w tym cięcie cesarskie czy poronienie, nieregularnie miesiączkowanie, endometriozę, nieprawidłowe BMI > 35 u kobiety, jaki u mężczyzny.

Przeczytaj również: Dlaczego endometrioza powoduje niepłodność?

W przypadku mężczyzn ryzyko występowanie niepłodności wtórnej zwiększa wiekiem > 40 lat, choroby układu moczowo-płciowego takie jak żylaki powrózka na nasiennego, zapalenie prostaty, kamica nerkowa, oraz choroby ogólnoustrojowe takie jak cukrzyca. Wydłużony czas oczekiwania na pierwszą ciążę, urodzenie pierwszego dziecka po 35 roku życia również zwiększają prawdopodobieństwo problemów z zajściem w kolejną ciążę.

Zobacz również: Niepłodność męska przyczyny i leczenie

Inne możliwe przyczyny niepłodności wtórnej to:

  • Nieodpowiedni styl życia – brak lub nadmiar aktywności fizycznej, zła dieta, używki w większych ilościach (papierosy, alkohol) deficyty snu, rzadkie współżycia · Choroby i zaburzenia takie jak cukrzyca, zespół policystycznych jajników (PCOS).
  • Leczenie przeciwnowotworowe, do którego zaliczamy radioterapię i chemioterapię (szczególnie związki alkilujące).
  • Na obniżenie płodności wpływa także ekspozycja na szkodliwe substancje, takie jak pestycydy, metale ciężkie oraz tzw. związki endokrynnie czynne.

Niepłodność wtórna – do kogo się zgłosić i jakie badania wykonać?

Para z rozpoznaną niepłodnością wtórną powinna zgłosić się do specjalisty. Diagnostykę i leczeniem niepłodności zajmują się przede wszystkim ginekolodzy. Od 2018 roku stworzono Polsce dodatkową specjalizację z endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości specjalnie dla ginekologów zainteresowanych problemem niepłodności. Posiadanie jej nie jest jednak konieczne, aby skutecznie zajmować leczeniem niepłodnych par.

Dowiedz się więcej z artykułu: Kto leczy niepłodność?

Jeśli kobieta przekroczyła 35 rok życia, stwierdzono u niej obniżoną rezerwą jajnikową (AMH < 0,7 ng/ml), ciężką endometriozę lub jej partner ma mocno obniżone parametry nasienia (liczba plemników < 5mln/ml) diagnostykę zaczyna się już 6 miesiącach starań i zaleca się konsultacje wyspecjalizowanym ośrodku leczenia niepłodności

Pierwszym etapem diagnostyki jest wywiad medyczny. Rozmowa z lekarzem obejmuje analizę dotychczasowego leczenia (jeśli miało miejsce), stylu życia, przebytych chorób. Na tej podstawie lekarz prowadzący zaleci wykonanie określonych badań. Podstawowe badania wykonywane w niepłodności to:

  • badania nasienia (spermiogram)
  • stwierdzenie czy u kobiety występuje owulacja – jajeczkowanie (badanie USG, badanie progesteronu)
  • ocena drożności jajowodów (Histerosalpingografia – HSG, Sono-HSG, HyCoSy)

Niepłodność wtórna – jak leczyć?

Metody leczenie niepłodności wtórnej są takie same jak w niepłodności pierwotnej. Zaliczamy do nich:

  • Leczenie farmakologiczne polegające na zastosowaniu leków stymulujących owulacje (cytrynian klomifenu, letrozol, gonadotropiny). Leczenie powyższe stosuje się u kobiet, u których stwierdzono brak lub zaburzenia owulacji.
  • Inseminacje domaciczną (intrauterine insemination – IUI), która polega na podaniu odpowiednio przygotowanych plemników do jamy macicy. Zabieg ten najczęściej poprzedza leczenie farmakologiczne polegające na stymulacji owulacji. Inseminacja proponowana jest parom z niepłodnością niewyjaśnionego pochodzenia (idopatyczna), z łagodnym czynnikiem męskim.
  • Zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro fertilization – IVF), które polega na zapłodnieniu komórki (komórek) jajowej w warunkach laboratoryjnych, a następnie przeniesieniu zarodka do jamy macicy. In vitro jest najskuteczniejszą metodą leczenia niepłodności również u par niepłodnością wtórna. Stosowane jest w sytuacjach kiedy inne metody nie dają realnej szansy na ciąże lub zostały już wykorzystane.

Sprawdź, jakie są możliwości refundacji leczenie metoda in vitro w klinikach Gameta https://gameta.pl/dofinansowanie-in-vitro/.

  • Przyczynowe leczenie chirurgiczne – usunięcie mięśniaków, histeroskopowa resekcja polipów wewnątrzmacicznych.

Czy niepłodność wtórna rokuje lepiej niż niepłodność pierwotna?

Rokowanie co do szansy na ciąże zależy od wielu czynników. Najważniejsze z nich to wiek, czas oczekiwania na ciąże, przyczyna niepłodności, BMI, parametry nasienia, choroby towarzyszące, rezerwa jajnikowa (w przypadku stosowania metody in vitro) oraz sposób leczenia niepłodności. Obserwacje pokazują, że urodzenie dziecka w wywiadzie to czynnik rokujący dobrze i generalnie zwiększający skuteczność leczenia.

Podsumowanie

Najważniejsze informacja dla pary to nie czekać z diagnostyką i leczeniem. Należy zgłosić się możliwie jak najszybciej po pomoc do specjalisty. W leczeniu ważnym czynnikiem rokowniczym jest czas. Im młodszy wiek pacjentów, tym krótszy czas i lepsza skuteczność terapii niepłodności.