U kobiet w wieku rozrodczym torbiele na jajnikach najczęściej mają łagodny charakter i nie wymagają leczenia. Niektóre jednak mogą powodować bóle i obniżenie płodności, dlatego warto je regularnie kontrolować. Czym dokładnie są torbiele, dlaczego powstają, jak można je leczyć i co trzeba o nich wiedzieć w kontekście ciąży?

Torbiele na jajniku mogą mieć różną etiologię

Torbiel (inaczej cysta) to narośl mająca owalną formę, która jest wypełniona płynem
i otoczona ścianą. Torbiele mają najczęściej łagodny charakter, jednak niektóre mogą rozwijać się jako zmiana złośliwa (rak jajnika). Ma to jednak miejsce rzadko. 

Wyróżniamy wiele rodzajów torbieli, to między innymi:

  • torbiel prosta/czynnościowa – powstała w wyniku niepęknięcia pęcherzyka antralnego (jeśli proces się powtarza, uzasadniona jest diagnostyka w kierunku PCOS),
  • torbiel ciałka żółtego – powstaje, gdy ciałko żółte nie zanika po owulacji, 
  • torbiel krwotoczna – powstała z pękniętego naczynia krwionośnego,
  • torbiel dermoidalna (skórzasta) – łagodna zmiana nowotworowa.

Najczęstszą przyczyną torbieli na jajnikach są zmiany hormonalne, mogą być to również konkretne choroby, takie jak endometrioza. W przebiegu tej choroby błona śluzowa jamy macicy występuje również poza samą jamą, np. na jajnikach. Tak zlokalizowane endometrium również złuszcza się w procesie menstruacji – jeśli dojdzie do powstania torbieli (zamknięcia, otorbienia przestrzeni), gromadzą się w niej złuszczone komórki endometrium oraz krew. Z powodu swojej ciemnoczerwonej barwy, torbiele endometrialne są nazywane również czekoladowymi.

Jak rozpoznać torbiel? Diagnostyka

Podstawowym zadaniem pozwalającym uwidocznić torbiele na jajnikach jest badanie ultrasonograficzne (USG). Można przeprowadzić je dopochwowo lub przez powłoki brzuszne. Badanie pozwala ocenić rozmiar cysty oraz jej budowę:

  • zmiany łagodne – mają regularny kształt, cienkie ścianki i nie są silnie unaczynione,
  • zmiany nowotworowe – w obrazie USG są widoczne jako nieregularne, o grubych niejednolitych ścianach, w ich obrębie znajdują się również naczynia krwionośne. W obrębie cysty może występować też kilka komór.

Torbiele w niektórych przypadkach ocenia się laparoskopowo (wprowadzając endoskop).

Objawy torbieli na jajniku 

Niewielkie torbiele na jajniku o łagodnym charakterze często przebiegają bezobjawowo i są wykrywane podczas rutynowych badań. Najczęściej nie wymagają interwencji chirurgicznej ani innej formy leczenia, a jedynie regularnej obserwacji. Zmiany o większych rozmiarach lub powiązane z chorobami takimi jak endometrioza, mogą powodować dolegliwości bólowe i uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Wśród objawów torbieli możemy wymienić także:

  • nieregularnie pojawiające się plamienia,
  • wzdęcia, powiększony obwód brzucha,
  • kłujący ból brzucha, często po jednej ze stron, bolesne współżycia,
  • mdłości, bóle głowy, niepokój,
  • uczucie parcia na pęcherz.

Czy z torbielą na jajniku można zajść w ciążę?

Niewielkie torbiele na jajnikach zwykle nie mają wpływu na możliwość zajścia w ciążę oraz jej utrzymania. Choć zależy to nie tylko od wielkości zmiany, ale też od jej charakteru (etiologii) i umiejscowienia. Zasadniczo jednak torbiel jajnika nie jest przeciwwskazaniem do zajścia w ciążę.

Niektóre rodzaje torbieli (np. torbiel dermoidalna), mogą powodować zaburzenia hormonalne, a przez to rozregulowanie cyklu. To w wielu przypadkach oznacza trudności z uzyskaniem ciąży, a w przypadku poważniejszych zaburzeń – niepłodność.

Aby zwiększyć szansę na ciążę, w takim przypadku stosuje się terapię farmakologiczną pozwalającą uzyskać balans hormonalny, a jeśli konieczne – zmianę usuwa się chirurgicznie.

Torbiel jajnika a ciąża – możliwe powikłania 

Obecność torbieli nie musi mieć wpływu na ciążę, jednak zagrożeniem mogą być potencjalne powikłania, takie jak skręt torbieli jajnika lub jej pęknięcie. 

Skręt torbieli jajnika może powodować niedokrwienie jajnika w wyniku zaciśnięcia okolicznych naczyń krwionośnych. W takim przypadku konieczna jest szybka interwencja chirurgiczna, aby nie dopuścić do martwicy i trwałego upośledzenia funkcji tego narządu. Objawy to ostry, nagły ból brzucha po stronie, w którego doszło do skręcenia/pęknięcia, nudności, może pojawić się także gorączka. Z kolei w przypadku pęknięcia dochodzi do rozlania treści torbieli w obrębie jamy brzusznej. Tego rodzaju stan zapalny (mieszczący się w kryteriach tzw. ostrego brzucha) jest zagrożeniem dla ciąży, dlatego zawsze wymaga pilnej konsultacji lekarskiej.

Cysta na jajniku nie wpływa negatywnie na możliwość zajścia w ciążę, torbiele trzeba jednak monitorować, a w przypadku wystąpienia skręcenia lub pęknięcia, zareagować odpowiednio szybko. Warto dodać, że nie są to sytuacje częste. Mogą jednak być powodem poronienia lub przedwczesnego porodu, dlatego świadomość potencjalnych powikłań jest bardzo istotna.

Zajście w ciążę po usunięciu torbieli

Cysty można leczyć hormonalnie, w niektórych przypadkach zalecane jest ich usunięcie. Można to zrobić metodą laparoskopową (laparoskopia operacyjna), która zakłada relatywnie niewielką ingerencję, jak i tradycyjną metodą (która może okazać się konieczna w przypadku dużych zmian).

Usunięcie torbieli małoinwazyjną metodą laparoskopową daje mniejsze ryzyko powikłań takich jak zrosty pooperacyjne (mogące upośledzać drożność jajowodów). Z tego względu tę metodę leczenia chirurgicznego zaleca się pacjentkom, które starają się o dziecko, choć nie zawsze można ją zastosować. Tradycyjny zabieg konieczny jest na przykład w sytuacji, gdy zmiana ma złośliwy charakter, lub też, gdy zabieg jest efektem pojawienia się nagłych ostrych objawów bólowych. Zaleca się jak najmniej inwazyjne usuwanie torbieli, gdyż każda taka operacja pogarsza wydolność jajników, czyli rezerwę jajnikową. 

Podsumowując, zajście w ciążę po usunięciu torbieli jest możliwe, jednak wiele zależy od skali ingerencji chirurgicznej, stanu zdrowia pacjentki, wieku i wielu innych czynników. Ewentualne leczenie jest więc zawsze kwestią indywidualną.

–

Bibliografia:

  • Niepłodność i rozród wspomagany J. Radwan i wsp. Termedia Poznań 2011 Wołczyński S (red.
  • Położnictwo i ginekologia, G. H. Bręborowicz (red.)., Warszawa 2022.