Związek polimorfizmu genów KIR oraz układu HLA z nawracającymi niepowodzeniami implantacji zarodka po zapłodnieniu in vitro (RIF)

KIR (Killer-cell immunoglobulin-like receptor) to receptory z tzw. nadrodziny cząsteczek immunoglobulinopodobnych. Znajdują się na powierzchni komórek NK (Natural Killer – „naturalni zabójcy”). Komórki NK są limfocytami, które stanowią kilkanaście procent limfocytów krwi obwodowej. Mają właściwości spontanicznego zabijania komórek docelowych uznanych jako obce bez uprzedniej immunizacji. Podlegają aktywacji, gdy sprawdzana przez nie komórka organizmu nie ma na swojej powierzchni białek głównego układu zgodności tkankowej MHC klasy I (Major Histocompatibility Complex), u ludzi nazywanych HLA (Human Leukocyte Antigen). Limfocyty te biorą udział w niszczeniu komórek nowotworowych i zakażonych wirusem. Uczestniczą one również w procesach immunoregulacji. Potrafią pobudzać i hamować odpowiedź immunologiczną.

Szczególną podgrupą komórek NK są limfocyty występujące w macicy nazywane macicznymi komórkami NK (uNK, uterine Natural Killer). Komórki uNK biorą udział w złożonym zjawisku zagnieżdżania się zarodka w macicy i tworzeniu się łożyska.

Geny kodujące receptory KIR zlokalizowane są na chromosomie 19 i wykazują u człowieka duże zróżnicowanie, tzw. polimorfizm. Możemy wyróżnić trzy genotypy. KIR : AA, AB, BB.  Genotyp AA to. geny dla receptorów hamujących, natomiast genotyp AB  i BB to zawiera   genów dla receptorów zarówno aktywujących, jak i hamujących – Tabela 1.

Receptory aktywujące pobudzają aktywność komórek NK, zaś hamujące obniżają. Aktywność komórek NK zależy więc od równowagi sygnałów płynących z receptorów aktywujących i hamujących. Na podstawie badań w populacji brytyjskiej postuluje się, że u kobiet z genotypem AA (czyli z najbardziej hamującym zestawem genów dla receptorów KIR) mogą wystąpić komplikacje w utrzymaniu ciąży (poronienie, nadciśnienie ciążowe, hipotrofia)
w sytuacji gdy płód posiada allel HLA-C2 pochodzenia ojcowskiego. Komórki NK nie mogą wówczas wydzielać substancji promujących rozwój płodu. Postuluje się, że receptory KIR mogą mieć również wpływ na niepowodzenia implantacji zarodka (RIF, Recurrent Implantation Failure). RIF rozpoznaje się u kobiety przed 40. rokiem życia, która nie zaszła w ciążę, mimo przetransferowania powyżej 3 zarodków dobrej jakości. Genotyp KIR AA ma około 30% polskiej, płodnej populacji kobiet, dlatego samo genotypowanie KIR u kobiety bez dodatkowych badań HLA-C partnera niewiele wnosi.

Na obecnym etapie proponowanie badań genów dla receptorów KIR jako rutynowej diagnostyki niepłodności i poronień nawracających nie jest rekomendowane przez żadne towarzystwo naukowe i powinno być ograniczone do badań naukowych. Badania takie prowadzone są w Klinice Gameta, która współpracuje z Instytutem Immunologii i Terapii Doświadczalnej we Wrocławiu w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki. Projekt ten zakłada zbadanie genów KIR, LILRB oraz HLA-C i HLA-G u pacjentek z nawracającymi niepowodzeniami implantacji zarodka po zapłodnieniu in vitro, jak i u partnerów tych pacjentek.

2D/3D – liczba zewnątrzkomórkowych domen; S/L – domena cytoplazmatyczna krótka lub długa; P – pseudogen