Andrologia to część medycyny zajmująca się zdrowiem mężczyzn, a w szczególności problemami związanymi z układem moczowym i rozrodczym (niepłodność, zaburzenia funkcji seksualnych, zapalenia, nowotwory). Andrologią zajmują się ginekolodzy, urolodzy, interniści i endokrynolodzy.
Androlog jest potocznie nazywany męskim odpowiednikiem ginekologa, jednak należy to traktować jako pewne uproszczenie. Andrologia to interdyscyplinarna dziedzina medycyny obejmująca szereg czynników składających się na zdrowie i płodność mężczyzny. W Polsce tak jak w innych krajach w Europie nie ma specjalizacji z andrologii. Andrologią zajmują się urolodzy lub ginekolodzy najczęściej pracujący w klinikach leczenia niepłodności.
Andrologia – przyczyny niepłodności:
Tzw. „czynnik męski” jest przyczyną niepłodności partnerskiej nawet w jej połowie przypadków. Jedną z ról androloga jest ocena płodności mężczyzny przed przystąpieniem do procedur rozrodu wspomaganego (metody rozrodu wspomaganego, inseminacja domaciczna, zapłodnienie in vitro).
Andrologia – jak wygląda badanie?
Badanie andrologiczne rozpoczyna się odpowiednio zebranym wywiadem – rozmową przeprowadzoną między lekarzem a pacjentem. W trakcie wywiadu mogą pojawić się pytania o historię chorób, obciążenia genetyczne, aktywność seksualną i prowadzony tryb życia. To, jak będzie przebiegać, zależy w dużej mierze od problemu, z jakim zgłasza się pacjent – zawsze jest to kwestia indywidualna. Następnie androlog po obserwacji przystępuje do badania jąder. Androlog oceni ich wielkość, osadzenie w mosznie, miękkość oraz ewentualną bolesność w tym obszarze. Badanie fizykalne może obejmować także obszar jamy brzusznej i bliskiej okolicy narządów płciowych. Lekarz może poddać ocenie sylwetkę pacjenta (uwzględniając rozkład tłuszczu i zmiany w budowie ciała świadczące o nieprawidłowościach hormonalnych lub nieodpowiednim BMI). Androlog zamiast badania palpacyjnego jąder może od razu zlecić badanie USG.
Czasami konieczne jest zbadanie pacjenta przez odbyt w celu wykluczenia niektórych patologii np. związanych z gruczołem krokowym. Pacjent może być również poproszony przez androloga o przeprowadzenie badania nasienia, dlatego przed wizytą w takich wypadkach należy zachować 3-dniową abstynencję seksualną.
Wizyta u androloga kończy się wstępną diagnozą i/lub skierowaniem pacjenta na dalsze badania. Mogą to być badania krwi w celu wykrycia infekcji, badania hormonalne, USG jąder i pozostałych elementów układu moczowo-płciowego, badanie moczu i inne, w zależności od konkretnego przypadku. Lekarz może także skierować pacjenta na badania inwazyjnie, takie jak biopsja jąder.
Leczenie farmakologiczne, badania genetyczne i inne możliwości
Wiele problemów, z jakimi pacjent zgłasza się do androloga, można rozwiązać odpowiednio dobranymi lekami. W ten sposób postępuje się na przykład przy nieprawidłowościach endokrynnych – farmaceutykami można znormalizować stężenie hormonów we krwi (np. stymulując lub hamując ich wydzielanie).
Leczenie farmakologiczne jest stosowane także w celu pozbycia się zakażenia układu moczowo-płciowego bakteriami, wirusami lub grzybami chorobotwórczymi. Infekcje tego rodzaju mogą powodować stan zapalny, co nierzadko przekłada się na obniżenie płodności. Kluczowe w leczeniu niepłodności jest badanie nasienia (seminogram), na które również może skierować androlog.
Androlog może także zalecić badania genetyczne, w tym badanie kariotypu, który wykrywa wady genetyczne u osoby badanej, a także ryzyko ich przeniesienia na swoje dzieci).
W niektórych przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne. Współcześnie stosuje się bardzo nowoczesne, małoinwazyjne zabiegi mikrochirurgiczne. Przykłady to mikrochirurgiczna operacja żylaków powrózka nasiennego, czy ekstrakcja plemników z jąder Micro-TESE.
Androlog – z jakimi schorzeniami zgłosić się do lekarza tej profesji?
Lekarz androlog pozwala zdiagnozować i pokierować leczeniem chorobami układu moczowo-płciowego oraz pomóc przy rozwiązaniu problemu męskiej niepłodności. Wybrane schorzenia, w których może pomóc androlog, to:
- niepłodność męska,
- choroby jąder – żylaki powrózka nasiennego, kłopoty ze spermatogenezą, nowotwory, stany zapalne i ich powikłania, niedrożność nasieniowodów),
- problemy z poczęciem dziecka (podejrzenie niepłodności) – czyli opisana wcześniej niepłodność powodowana tzw. czynnikiem męskim (do androloga warto się także zgłosić, jeśli przyczyna niepłodności nie została ustalona),
- zaburzenia oddawania moczu (będące na przykład wynikiem infekcji lub rozrostu gruczołu krokowego),
- dysfunkcje i zaburzenia seksualne (obniżone libido, zaburzenia erekcji, przedwczesny wytrysk,
- nieprawidłowości związane z dojrzewaniem – lekarz oceni na przykład obecność mutacji i stopień rozwoju płciowego (wielkość narządów płciowych i ich funkcjonowanie),
- problemy zdrowotne związane z andropauzą,
- kłopoty o podłożu hormonalnym (np. niedobór męskich hormonów płciowych), oraz inne schorzenia powiązane z zaburzeniami męskiego układu płciowego.
Do androloga można się także zgłosić, aby zabezpieczyć płodność przed podjęciem terapii przeciwnowotworowej (chemioterapii, radioterapii). Po przeanalizowaniu przypadku lekarz może zastosować na przykład zamrożenie nasienia, które będzie można wykorzystać w przyszłości do zapłodnienia metodami rozrodu wspomaganego (inseminacji lub zapłodnienia in vitro).