Niepłodność wtórna dotyczy pacjentek i pacjentów, którzy mają już biologiczne potomstwo, nie mogą jednak uzyskać drugiej lub kolejnej ciąży. Niepłodność tego rodzaju w wielu przypadkach można skutecznie leczyć. Jakie metody oferuje współczesna medycyna, co jest przyczyną niepłodności wtórnej i kiedy zgłosić się do lekarza? 

Co to jest niepłodność wtórna? Czy jest odwracalna?

Niepłodność wtórna w przypadku kobiety oznacza sytuację, w której nie może ona ponownie zajść w ciążę. Analogicznie w przypadku mężczyzn – mówimy o niej wtedy, gdy pacjent został wcześniej ojcem, a obecnie występuje u niego niepłodność.

Zgodnie z definicją WHO, o niepłodności mówimy w sytuacji, gdy para nie uzyskuje ciąży mimo aktywnego współżycia przez 12 miesięcy. Po tym czasie zaleca się konsultację lekarską i diagnostykę. W przypadku niepokoju warto zgłosić się do lekarza już po upływie 6 miesięcy – szczególnie jeżeli kobieta ma więcej niż 35 lat.

Niepłodność wtórna kobiet – przyczyny

Przyczyną niepłodności wtórnej jest często wiek – zdolność do zajścia w ciążę maleje z każdym rokiem. Proces ten (związany ze stopniowym obniżaniem rezerwy jajnikowej) mocno przyspiesza już po 30 roku życia. Obniża się także jakość wytwarzanych jajeczek i rośnie ryzyko anomalii chromosomowych (genetycznych). Z wiekiem rośnie także ryzyko dysfunkcji jajników, np. ich niedrożności po przebyciu infekcji.

U kobiet, które skończyły 35 lat, zaleca się możliwie jak najszybszą diagnostykę i leczenie w przypadku nieudanych prób poczęcia dziecka.

Za niepłodność wtórną odpowiadają też nierzadko uszkodzenia lub upośledzenia funkcji jajowodów, w tym także te powstałe na skutek przebytych stanów zapalnych i zrostów. Stany zapalne i zrosty mogą być wynikiem interwencji chirurgicznej lub niektórych chorób, takich jak na przykład endometrioza.

Także ingerencja chirurgiczna podczas wcześniejszego porodu może być przyczyną kłopotów z uzyskaniem kolejnej ciąży. Zdarza się, że niepłodność wtórna jest wynikiem cesarskiego cięcia i powstałych po zabiegu infekcji (występujących np. w obrębie macicy, przy rozszerzaniu w trakcie porodu). Stany zapalne mogą pojawić się również po innych zabiegach, takich jak abrazja (łyżeczkowanie) wykonywana po zatrzymaniu łożyska.

Inne możliwe przyczyny niepłodności wtórnej u kobiet, to:

  • Nieodpowiedni styl życia – brak lub nadmiar aktywności fizycznej, skrajnie zła dieta, używki w większych ilościach (papierosy, alkohol), deficyty snu, nadmierny, chroniczny stres.
  • Choroby i zaburzenia określane jako cywilizacyjne – mogą być to zaburzenia metaboliczne, których efektem jest deregulacja układu hormonalnego lub zaburzenia masy ciała. To między innymi cukrzyca, zespół policystycznych jajników, nadciśnienie, czy problemy psychologiczne (często związane z ekspozycją na stres). 
  • Nieprawidłowe BMI – zarówno zbyt niska masa ciała, jak i nadwaga czy otyłość (często związana z opisywanymi wcześniej chorobami cywilizacyjnymi).
  • Agresywne metody leczenia – w tym radioterapia, chemioterapia i inne metody terapii przeciwnowotworowej o dużym negatywnym wpływie na cały organizm.

Niepłodność wtórna u mężczyzn – przyczyny

Najczęstszą przyczyną męskiej niepłodności są nieprawidłowe parametry nasienia. Podobnie jest w przypadku niepłodności wtórnej. Trzeba też wiedzieć, że jakość spermy obniża się wraz z wiekiem, w związku z oddziaływaniem wielu czynników. Są to między innymi:

  • Zaburzenia hormonalne, w tym obniżona produkcja testosteronu (naturalna po 40 roku życia). Testosteron odgrywa istotną rolę w procesie produkcji plemników – jego niedobór mogą powodować również uszkodzenia jąder, infekcje układu moczowo-płciowego, czy zaburzenia endokrynne związane na przykład z funkcjonowaniem tarczycy.
  • Żylaki powrózka nasiennego – w dużym nasileniu zwiększają temperaturę w jądrach, co zaburza proces spermatogenezy/negatywnie wpływa na jakość nasienia.
  • Leczenie onkologiczne preparatami, które negatywnie oddziałują na układ moczowo-płciowy i cały organizm.

Na obniżenie płodności wpływa także ekspozycja na różnego rodzaju szkodliwe substancje, takie jak pestycydy, czy ołów. Podobnie jak w przypadku kobiet, otyłość i jej konsekwencje zdrowotne (m.in. hormonalne) są czynnikiem negatywnie wpływającym na zdolności prokreacyjne. Zaliczymy tu również nieprawidłowy styl życia – brak ruchu (lub nadmierne obciążenie aktywnością fizyczną), przegrzewanie jąder i noszenie zbyt ciasnej bielizny lub spodni.

Niepłodność wtórna – jakie badania wykonać?

Leczenie jest niekiedy trudne, jednak niepłodność wtórna jest w wielu przypadkach odwracalna. To, jakie metody zostaną zastosowane, zależy od przyczyn niepłodności (jeśli udało się je ustalić). Warto pamiętać, że niepłodność o nieznanych przyczynach również można leczyć.

Pierwszym etapem diagnostyki jest wywiad medyczny. Rozmowa z lekarzem obejmuje analizę dotychczasowego leczenia (jeśli miało miejsce), stylu życia, przebytych chorób, czy ewentualnych obciążeń genetycznych. Na tej podstawie lekarz prowadzący zaleci wykonanie określonych badań. To między innymi badania obrazowe (USG, badanie drożności jajowodów), badania laboratoryjne krwi (w kierunku określenia stężenia hormonów lub występowania infekcji), czy badanie nasienia (seminogram). 

Warto pamiętać, że proces diagnostyczny powinien obejmować oboje partnerów. Zestaw potrzebnych badań określi lekarz po przeprowadzeniu wywiadu i przeanalizowaniu indywidualnej sytuacji danej pary.

Niepłodność wtórna – jak leczyć?

W zależności od przyczyn problemów z uzyskaniem ciąży, leczenie może obejmować:

  • Terapię farmakologiczną – leki stosuje się w celu wyrównania nieprawidłowości hormonalnych lub wyleczenia infekcji różnego typu (bakteryjnych, wirusowych lub grzybiczych).
  • Leczenie chirurgiczne – najczęściej małoinwazyjnymi metodami laparoskopowymi, które są obarczone niskim ryzykiem powstania infekcji lub zrostów.
  • Metody rozrodu wspomaganego – inseminacja (wprowadzenie nasienia partnera do jamy macicy przy pomocy specjalnego cewnika) i in vitro (zapłodnienie pozaustrojowe).

Wśród metod chirurgicznych w leczeniu kobiecej niepłodności warto wymienić histeroskopię i laparoskopię. Zabiegi te polegają na wprowadzeniu cienkiego endoskopu wyposażonego w kamerę i mikronarzędzia. W przypadku laparoskopii endoskop wprowadzany jest przez niewielkie nacięcie w obrębie w jamy brzusznej, w przypadku histeroskopii – dopochwowo. Mikrochirurgicznie można też usunąć żylaki powrózka nasiennego u mężczyzn. Więcej na temat żylaków powrózka nasiennego dowiesz się z naszego wcześniejszego artykułu: https://gameta.pl/blog/zylaki-powrozka-nasiennego/. 

Inseminacja może być skuteczna w przypadku nieprawidłowych parametrów nasienia (ponieważ wprowadzany ejakulat można wcześniej przygotować w laboratorium). Z kolei in vitro to najskuteczniejsza ze znanych metod leczenia niepłodności. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: https://gameta.pl/leczenie-nieplodnosci/in-vitro/.

Niepłodność wtórna – o czym jeszcze warto pamiętać?

Zmiana stylu życia i wyleczenie ewentualnych chorób ogólnoustrojowych ma duże znaczenie dla powodzenia terapii. Jak wspomnieliśmy, w przypadku niepłodności wtórnej liczy się często czas – pacjenci starający się o drugie lub kolejne dziecko często są już w trzeciej lub późniejszej dekadzie życia, a z wiekiem szansę na uzyskanie ciąży maleją.

W przypadku niepokoju zapraszamy na pierwszą wizytę do naszych klinik.