Endometrioza to przewlekła choroba zapalna, która rozwija się, gdy komórki podobne do błony śluzowej macicy (endometrium) występują poza jamą tego narządu. Choroba nierzadko wiąże się z przewlekłym bólem, trudnościami z zajściem w ciążę oraz innymi dolegliwościami. Choć nie jest w pełni uleczalna, współczesna medycyna dysponuje metodami, które pozwalają znacznie złagodzić objawy i poprawić komfort życia pacjentek.

Jak leczyć endometriozę?

Jak powiedzieliśmy, endometrioza polega na trwałym wzroście tkanki zbliżonej do tkanki endometrium, poza jej naturalnym umiejscowieniem. Komórki te mogą pojawiać się m.in. na jajnikach, jajowodach, jelitach, pęcherzu moczowym, a w rzadkich przypadkach nawet na tak odległych narządach jak przepona czy płuca. Tak zlokalizowana tkanka podlega takim samym zmianom jak endometrium w jamie macicy – w trakcie cyklu ulega rozpulchnieniu, złuszcza się i krwawi. W efekcie zwiększa się ryzyko przewlekłego stanu zapalnego, silnego bólu oraz tworzenia się zrostów i torbieli, które mogą zakłócać funkcjonowanie narządów wewnętrznych. 

Przeczytaj więcej: Co to jest endometrioza i jakie są jej objawy?

Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów choroby jest silny ból podczas menstruacji. Ponieważ objawy są niespecyficzne i trudno uchwytne, endometrioza bywa mylona z innymi schorzeniami – zwłaszcza jelitowymi lub urologicznymi – co znacznie opóźnia postawienie trafnej diagnozy.

Przeczytaj także: Bardzo bolesne miesiączki – przyczyny, objawy i leczenie

Kiedy choroba wpływa na płodność?

Endometrioza nie u każdej kobiety prowadzi do niepłodności, jednak ryzyko wzrasta, gdy ogniska choroby obejmują narządy rodne. Zmiany w obrębie jajników i jajowodów mogą zaburzać owulację, utrudniać transport komórki jajowej lub zmieniać środowisko macicy, co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka.

Endometrioza obejmuje różne narządy w jamie brzusznej, ale jej ogniska mogą występować także w samej macicy. Mówimy wtedy o adenomiozie (endometriozie wewnętrznej) – wrastaniu tkanki endometrium w mięśniówkę macicy. Może to utrudniać implementację zarodka i być powodem poronień.

Więcej na ten temat przeczytasz w naszych artykułach:

Diagnoza – pierwszy krok do skutecznego leczenia

Postawienie diagnozy bywa trudne – średni czas od wystąpienia objawów do prawidłowego rozpoznania wciąż przekracza kilka lat. Aktualnie jednak zwiększa się świadomość społeczna endometriozy, a pacjentki coraz częściej mają szansę na szybkie rozpoczęcie leczenia.

Złotym standardem w badaniu endometriozy pozostaje laparoskopia diagnostyczna, czyli małoinwazyjny zabieg chirurgiczny, który pozwala zidentyfikować ogniska choroby, a gdy to możliwe, także je usunąć – mówimy wtedy o laparoskopii operacyjnej.

Wstępna ocena może być też wykonana przy użyciu badań obrazowych, takich jak USG (rzadziej rezonans magnetyczny), jednak w kontekście endometriozy nie są one tak dokładne, jak metody laparoskopowe (nie zawsze pozwalają jednoznacznie stwierdzić czy mamy do czynienia z endometriozą). Współcześnie stosuje się również badania pobranego fragmentu wyściółki macicy i oznaczenie poziomu genu FUT-4.

Farmakologiczne leczenie endometriozy

Głównym celem terapii lekami jest ograniczenie bólu oraz zahamowanie aktywności ognisk chorobowych. W tym kontekście zastosowanie mają leki przeciwbólowe i przeciwzapalne. Z kolei hormonalne leczenie endometriozy polega na zahamowaniu produkcji estrogenów. Preparaty zawierające progestageny (syntetyczne pochodne progesteronu) pomagają zatrzymać cykliczny wzrost błony śluzowej macicy, a co za tym idzie – także zmniejszyć objawy choroby. U niektórych pacjentek korzystne działanie może mieć także leczenie blokujące wydzielanie hormonów płciowych.

Nowoczesną grupą leków są analogi i antagoniści GnRH – substancje, które blokują sygnały wysyłane przez mózg do jajników, prowadząc do czasowego „wyłączenia” ich funkcji. Efektem jest zatrzymanie miesiączki i spadek poziomu estrogenów, co ogranicza aktywność endometrium, ale może też wywoływać objawy podobne do menopauzy – uderzenia gorąca, suchość pochwy i wahania nastroju. Dlatego często łączy się je z terapią „add-back”, czyli małymi dawkami hormonów w celu złagodzenia skutków ubocznych.

Leczenie chirurgiczne, operacja endometriozy

U części pacjentek, zwłaszcza z zaawansowaną endometriozą, konieczne może okazać się leczenie operacyjne. Ogniska endometriozy można usunąć wspomniana wcześniej metodą laparoskopową. Skuteczność zależy jednak od lokalizacji zmian i ich nasilenia. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić operację metodą klasyczną, bardziej inwazyjną.

Trzeba mieć świadomość, że operacja nie gwarantuje trwałego wyleczenia – endometrioza ma tendencję do nawrotów, choć fakt ich wystąpienia i nasilenie objawów są kwestią indywidualną (podobnie jak dobór metod leczenia). 

Gdzie leczyć endometriozę i jakie są możliwości w ramach NFZ?

W Polsce leczenie endometriozy można realizować zarówno prywatnie, jak i – od lipca 2025 oku – w ramach świadczeń refundowanych. Leczenie endometriozy na NFZ obejmuje konsultacje, diagnostykę oraz operacje laparoskopowe – jednak czas oczekiwania może być długi. Leczenie w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia wymaga skierowania od ginekologa. Obecnie program nie obejmuje pacjentek z mniej zaawansowaną postacią endometriozy, jednak Ministerstwo Zdrowia planuje wdrożenie takiego programu w przyszłości.

Jeśli chcesz rozpocząć terapię endometriozy, optymalnym rozwiązaniem będzie kontakt z placówką wyspecjalizowaną w leczeniu chorób układu rozrodczego, takich jak kliniki leczenia niepłodności (diagnostykę i leczenie endometriozy prowadzimy w klinikach Gameta).

Zatem, czy można wyleczyć endometriozę skutecznie i na długo?

Odpowiedź zależy od lokalizacji zmian, stopnia zaawansowania choroby oraz tego, czy pacjentka planuje ciążę. Trzeba mieć świadomość, że endometrioza jest chorobą przewlekłą i obecnie uznaje się ją za nieuleczalną. W wielu przypadkach jednak można ją kontrolować, ograniczać dokuczliwe objawy i utrzymywać stan remisji, istotnie poprawiając komfort życia pacjentek. Bardzo ważne jest jednak prawidłowe zdiagnozowanie endometriozy.

Warto rozważyć również profesjonalną pomoc psychologiczną, szczególnie jeśli objawy mają charakter przewlekły i wpływają na codzienne funkcjonowanie.