Bolesne miesiączki mogą mieć wiele przyczyn i mogą (choć nie zawsze muszą) być objawem chorób wymagających leczenia. Co trzeba wiedzieć o bolesnych miesiączkach, kiedy należy zgłosić się do lekarza i jakie metody terapii oferuje współczesna medycyna?
Bolesne miesiączki – przyczyny
Lekki ból czy dyskomfort w trakcie miesiączki nie w każdym przypadku jest powodem do niepokoju. Warto jednak skonsultować się z lekarzem, jeśli dolegliwości są silne, nie ustępują po zastosowaniu leków lub mają charakter nawracający. Zaleca się zrobić to w każdej sytuacji, która wzbudza niepokój, ponieważ bolesne miesiączki mogą mieć związek z różnego rodzaju chorobami, również tymi, które obniżają płodność.
Najczęstszymi przyczynami bardzo bolesnych miesiączek są zmiany w obrębie macicy, jajników lub jajowodów – endometrioza, mięśniaki, stany zapalne i zrosty. Rzadziej ból może być związany z wadami anatomicznymi, np. tyłozgięciem macicy lub też nowotworami rozwijającymi się w obrębie narządów rodnych. Zaburzenia cyklu natomiast mogą być wynikiem problemów natury hormonalnej oraz niektórych chorób (m.in. PCOS czy nieprawidłowej pracy gruczołów dokrewnych).
Bolesne miesiączki – kiedy powinny zaniepokoić?
Bóle miesiączkowe dzielimy na dwa typy:
- Bóle miesiączkowe pierwotne – pojawiają się w młodym wieku (średnio między 15 a 25 rokiem życia). Mają związek z nieprawidłowym wydzielaniem hormonów regulujących cykl, które jednocześnie zwiększają podatność na odczuwanie bólu. Duże stężenie hormonów sprawia dodatkowo, że endometrium szybciej się złuszcza, co odczuwalne jest jako obfite i bardziej bolesne skurcze.
- Bóle miesiączkowe wtórne – pojawiają się w wieku dorosłym i dotyczą często kobiet, które wcześniej nie odczuwały istotnych dolegliwości związanych z menstruacją. Wtórne bóle menstruacyjne mogą wiązać się z różnego rodzaju chorobami, dlatego są wskazaniem do konsultacji ginekologicznej.
Typowe objawy ze strony układu rozrodczego to silny ból w dolnej części brzucha oraz w części krzyżowej kręgosłupa, któremu często towarzyszą skurcze. Mogą pojawić się również: ogólne osłabienie, nerwowość, bóle głowy lub nudności.
Bardzo bolesne miesiączki jako objaw choroby – endometrioza
Jedną z chorób powodujących bolesne miesiączki jest endometrioza. W przebiegu tego schorzenia błona śluzowa macicy (endometrium) znajduje się także poza jamą macicy (w obrębie jamy brzusznej). Ogniska endometriozy (czyli komórki endometrium funkcjonujące poza jamą macicy) mogą być umiejscowione na jajnikach, jelitach, pęcherzu moczowym, jajowodach, czy też samej macicy po jej zewnętrznej stronie. Takie ogniska komórek również ulegają rozpulchnieniu i złuszczaniu w trakcie cyklu, jednak nie mogą zostać wydalone poza organizm. W konsekwencji powodują stany zapalne, zrosty oraz niezłośliwe guzy (torbiele endometrialne). Dlatego jednym z objawów endometriozy jest ból zlokalizowany w różnych częściach jamy brzusznej, nasilający się w trakcie menstruacji.
Więcej na temat endometriozy, jej objawów i konsekwencji dowiesz się z naszego wczesniejszego artykułu: Endometrioza a ciąża.
Torbiele, mięśniaki i inne zmiany w obrębie narządów rodnych i ich wpływ na bolesne miesiączki
W jajnikach, oprócz torbieli endometrialnych, mogą pojawić się także zmiany o innej etiologii. Torbiele endometrialne nazywane bywają czekoladowymi, ze względu na ciemnobrązową barwę, której źródłem jest nagromadzona wcześniej krew. Na narządach mogą rozwinąć się także torbiele będące wynikiem zaburzeń hormonalnych (np. torbiel ciałka żółtego) lub nieprawidłowego wzrostu pęcherzyków Graafa (kiedy na przykład nie dojdzie do pęknięcia takiego pęcherzyka, który przekształca się następnie w torbiel prostą).
Wiele zmian tego typu nie daje żadnych objawów i nie wymaga leczenia. Bardziej dokuczliwe są wspomniane wcześniej torbiele endometrialne oraz torbiele krwotoczne (powstałe na skutek dostania się krwi do pękniętego pęcherzyka).
Bolesne krwawienia mogą być też wynikiem mięśniaków macicy. Mięśniaki to guzy o łagodnym charakterze, które często nie wymagają leczenia. W określonych przypadkach (duże zmiany, zlokalizowane w jamie macicy) powodują bolesne skurcze, a także zwiększają obfitość krwawienia.
Przeczytaj więcej: Mięśniaki macicy – co to jest, przyczyny, objawy, leczenie.
Zaburzenia hormonalne a bolesna miesiączka
Jednym z częściej diagnozowanych zaburzeń o podłożu endokrynnym u kobiet w wieku rozrodczym jest PCOS, czyli zespół policystycznych jajników. W przebiegu tej choroby częściej spotykamy się z brakiem miesiączki lub jej rzadszym pojawianiem się, choć u niektórych kobiet po okresie braku miesiączki dochodzi do sytuacji odwrotnej, długotrwałych i niekiedy bolesnych krwawień.
Bolesne miesiączki – diagnostyka i leczenie
Schemat leczenia zależy od zdiagnozowanej przyczyny problemu i zawsze jest kwestią indywidualną. Niezbędna jest konsultacja ginekologiczna i wykonanie badań diagnostycznych, takich jak na przykład USG narządów rodnych (zewnętrzne i/lub dopochwowe), czy posiew bakteriologiczny, badanie krwi i moczu w celu określenia stężeń wybranych hormonów.
W przypadku objawów o niewielkim nasileniu wystarczające może okazać się przyjmowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i rozkurczowych, również tych dostępnych bez recepty. Ulgę mogą przynieść także okłady oraz bardzo delikatny masaż okolic brzucha i miednicy. Wskazane jest unikanie stresu i wysiłku fizycznego oraz zadbanie o dobrą dietę, bogatą m.in. w kwasy omega-3, żelazo i związki przeciwzapalne. Kobietom, u których miesiączki przebiegają z silnym bólem, mogą zostać zalecone leki przeciwbólowe na receptę.
Jeśli przyczyną bolesnych miesiączek są wady anatomiczne lub zrosty, lekarz może zalecić leczenie chirurgiczne, choć nie zawsze jest ono konieczne. Przykładowo mięśniaki o niewielkim nasileniu można leczyć farmakologiczne, uzyskując poprawę rytmu krwawień.
Czy tabletki antykoncepcyjne pomagają na bolesne miesiączki?
W leczeniu bardzo bolesnych miesiączek stosuje się także leki antykoncepcyjne. Antykoncepcja hormonalna pozwala zahamować owulację, a w konsekwencji proces zmniejszyć przyrost endometrium. Pozwala ona zrezygnować z leków przeciwbólowych, jednocześnie można ją bezpiecznie stosować przez długi czas.